Na przełomie XX i XXI wieku prawo winno optować za rozwiązaniami uwzgledniającymi myślenie poznawcze w kategoriach paradygmatu całości a nie części oraz paradygmatu rozwiązującego w sposób realny racjonalny, materialno-duchowy i systemowy problemy związane z odpowiedzialnością karną i realizacją praktyki penitencjarnej – a nie poddawaniem tych zagadnień wnioskowaniu i wartościowaniu na poziomie ocen sądów i wyobrażeń właściwej inteligencji subiektywnej. Podstawową zmianą powinna być dywersyfikacja sprawiedliwości każącej, poprzez wprowadzenie do ustawodawstwa i polityki kryminalnej dywersyfikacji środków penalnych z uwzględnieniem kar średniej mocy, kar wolnościowych czy sankcji społecznych. Tego rodzaju przewartościowania epistemologiczne w prawie pozwalają realizować koncepcję stosowania kar poprzez procedurę resocjalizacji z udziałem społeczeństwa. Wizja wprowadzenia resocjalizacji z udziałem społeczeństwa pozwala na poziomie orzecznictwa a nade wszystko wykonywania środków karnych dokonywać jakościowych zmian wiążących się z procesami: deizolacji wewnętrznej i zewnętrznej oraz udziału osób trzecich jako profesjonalistów w sferze praktyki penitencjarnej.
System profilaktyki i probacji zwraca uwagę, iż dotychczasowa polityka w zakresie ograniczania niedostosowania społecznego nieletnich pozbawiona była funkcjonalnych i efektywnych związków tych osób z profesjonalnymi instytucjami społecznymi, które mogły być pomocne w doprowadzeniu ich na właściwą drogę, zatem sposób resocjalizacji zaczęto postrzegać jako ofertę więzi nieletnich ze społeczeństwem, integracji społecznej, odbudowy interakcji rodzinnych, zdobywania wykształcenia i zatrudnienia, zabezpieczenia na dłuższy okres, znalezienie miejsca pracy na wolności. Działania takie powinny obejmować procedury skierowane na zmianę zachowania nieletnich, ale także na zmianę samoświadomości społecznej i reakcji otoczenia społecznego wobec osób niedostosowanych społecznie i naruszających porządek prawny. Nadając kształt praktyczny przedstawionej filozofii, główny nacisk kładzie się na jak największe wykorzystanie resocjalizacji wspierającej w otwartym społeczeństwie. Jest to możliwe dlatego, iż instytucje pomocowe, opiekuńcze, wychowawcze i terapeutyczne praktycznie nie mają dostępu do programów resocjalizacyjnych, profesjonalnej obsługi i publicznego wsparcia. Dlatego program resocjalizacyjny w oparciu o społeczeństwo stanowi alternatywę dla resocjalizacji instytucjonalnej. Sprowadza się on do zorganizowania rzeczywistych więzi pomiędzy nieletnim a społeczeństwem lokalnym, tj. prawdziwym zaangażowaniem osoby w powiązania lokalne, który wytwarzają dobra i usługi wymagane przez te społeczność. Obejmują one edukację, zatrudnienie, rekreację, działania socjalne i praktyki religijne. Aby umieścić program profilaktyczny bądź działania promocyjne w kategorii resocjalizacji opartej na społeczeństwie, ważne wydaje się występowanie istotnych związków ze społecznością lokalną. Istota tych relacji zależna jest od częstotliwości, czasu ich trwania oraz jakości stosunków wśród wykonywanych zadań, podopiecznych oraz społeczeństwa. Prawno-karnym wyrazem działań profilaktyczno-probacyjnych są sankcje alternatywne w postaci rodzinnych domów terapeutycznych, nakładanych przez sąd na nieletniego, wskazującego symptomy niedostosowania społecznego lub popełniającego czyn karalny. System probacji ujmowany w formie zinstytucjonalizowanej, pełni trzy funkcje, tj. opiekuńczą, kontrolną, i zmiany społecznej. Funkcje te realizowane są przez rodziców terapeutów, osoby poddane probacji i społeczeństwo.Opieka społeczna sprowadza się do pracy rodzica terapeuty metodą indywidualnych przypadków (caseworku) i ma na celu zaspokajanie potrzeb wychowawczych osób podopiecznych celem do prowadzenia ich do poprawnego funkcjonowania w społeczeństwie.Kontrola społeczna występuje na etapie orzeczenia sądu wyrokującego w zakresie zastosowania sankcji alternatywnych (rodzinnego domu terapeutycznego) i ustanowienie kuratora sądowego, nałożenie rygorów na nieletniego i kształtowanie u niego prospołecznych postaw. Zmiana społeczna jest rezultatem oddziaływania resocjalizacyjnego metodą indywidualnych przypadków, podejmowanego przez rodziców terapeutów i dochodzi wówczas do promowania prospołecznych postaw u osób nieletnich. Ma ona na celu przełamywanie procesu stygmatyzacji osób niedostosowanych społecznie, obniżenie u nich poziomu lęku i niepewności, oraz doprowadzenie procesu resocjalizacyjnego do rzeczywistej zmiany społecznej.
Proces obiektywnego wykreślania znaczenia pojęć-symboli odgrywa istotną rolę w edukacji, uczeniu, wychowaniu i powszechnej socjalizacji człowieka. Jest terenem zmagań transkulturowych, które powinny zmierzać do obnażenia całkowitej prawdy o człowieku, rozpoznawania jego miejsca w historii świata. Świadome wybory, oparte na wolnej woli i wolności wewnętrznej, pozwalają osobie eliminować socjalizację i wychowanie opierające się na założeniach postantropologicznych, a rozwijać dialog wewnętrzny sublimujący dynamizmy rozwojowe. Przedstawiciele instytucjonalnego porządku kulturowego, interpretując fakty i zjawiska społeczne, w tym przykładowo organizując proces sprawiedliwości karzącej wobec wykluczonych jako sprawców zachowań degeneratywnych, dopuszczają się świadomego wyboru wartości, norm i zasad postępowania oraz systemów odpowiedzialności penalnej dla wszystkich osób wchodzących w konflikt z prawem karnym. Minimalizowanie izolacji wewnętrznej w celu zracjonalizowania karania w stronę cywilizacyjno-kulturowych rozwiązań powinno odbywać się nie przez mechaniczne i symplicystyczne narzucanie wzorów, ale poprzez rzeczowe powiększanie zakresu samokontroli zachowania się skazanych wobec innych osób oraz zachowania się w grupach.
Proces obiektywnego wykreślania znaczenia pojęć-symboli odgrywa istotną rolę w edukacji, uczeniu, wychowaniu i powszechnej socjalizacji człowieka. Jest terenem zmagań transkulturowych, które prowadzić winny do obnażenia całkowitej prawdy o człowieku, rozpoznawaniu jego miejsca w historii świata. Ponadto nazywanie prawdy o sobie rodzi zaufaniei odpowiedzialność, a tym samym wyzwala stan afirmacji dla porządku prawa i sprawiedliwego państwa. Drogą autotelicznych przeżyć, wewnętrznych przeobrażeń i proaktywnej świadomości, ukierunkowuje się na podstawie języka i uniwersum symbolicznego, wzrastanie osobowe pozwalające integrować człowieka z otoczeniem, a nie tworzenie cywilizacji upadku oparte o niewolne istnienie. To słowo-klucz sprawia, iż ludzie spychani poza pole symboliczne i imaginarium pozbawieni są wolności emocjonalnej i prawa do swobodnego wyboru oraz własnej odpowiedzialności za czyn w celu zapewnienia wolności dla pozostałej części społeczeństwa, której wyobraźnia, percepcja, doznania i odczucia karmione są nienawiścią, pogardą i totalną izolacją.
Indagacja naukowa dotyczy oceny nałożenia na podmioty niepubliczne prowadzące młodzieżowe ośrodki socjoterapii obowiązku utworzenia szkoły w ramach ich struktury organizacyjnej, w wyniku zmian wprowadzonych przepisami ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw. Podstawę prawną określenia, w jakim stopniu oddziaływania socjoterapeutyczne przynoszą pożądane efekty w odniesieniu do młodzieży i instytucji socjalizacyjnych, stanowią aktualnie obowiązujące przepisy ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty oraz rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 listopada 2015 roku w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach. Generalnym celem postępowania pedagogicznego winna być zakończona sukcesem socjalizacja nieletnich, która przyczynia się nie tylko do ich uspołecznienia i integracji ze wspólnotą ale również, na nieco ogólniejszym poziomie, do jednolitości norm i wartości koniecznych dla spójności całego społeczeństwa.
Humanizowanie systemu sprawiedliwości karzącej obejmuje pomoc w bezpośrednim rozumieniu oraz proces uczenia człowieka, aby zmienić zależność i niesamodzielność w stan samoorganizowania i osobistego kierowania swoim życiem. Oddziaływania pomocowe nie powinny być przeszkodą do indywidualnego rozwoju jednostki i wyzwolenia dynamizmu samopotwierdzenia. W procesie uczenia zaś należy uszanować możliwości i godność człowieka, gdyż wówczas jednostka, która spotyka się z szacunkiem odzyskuje wartość personalistyczną i może dobrowolnie uznać konieczność poprawy swojej sytuacji.Przystosowanie się winno być oparte na określonym systemie norm i wartości całego ogółu społecznego, wytyczającym określone cele i plany życiowe, które wraz z opiekunem mógłby wdrażać i realizować były więzień w środowisku życia.
