Suchergebnisse

La storia delle Province Illiri che, che ha gravemente ri sentito della perdita degli archivi, è stata in parte ricostruita per merito de lla Pi vcc-Stelé, su documenti parigi ni e sloveni. Essa viene riesaminata nel presente sagg io alla luce di un fondo dell ' Archiv io di Stato di Tri este finora poco studiato. La vicenda si può dividere in due periodi, quello della formazione delle '"Province" c del Governatorato Marmont, piuttosto accidentato ed inquieto, e un secondo periodo, contrassegnato dalla più tranquilla e ordinata gestione del Governatore !3ertrand. L'anno 18 13, coi Governatori Junot e Fouché, segna l'accelerata corsa verso l'epilogo. ; Zbivanja u Ilirskim provincijama (1809.-1813.) znatno su utjecala na Sloveniju, Hrvatsku, cijelu Julijsku krajinu i Dalmaciju. lako su sredisnji arhivi izgubljeni, slovenska znanstvenica Melita Pivec-Stelè jos je prije 70 godina uspjela rekonstruirati dio politicke i gospodarske povijesti tog podrucja. Ova studija (u ovom broju Atti-ja izlaze samo prva dva poglavlja) ponovno posveéuje paznju toj temi koristeéi neobjavljenu gradu iz jednog trSéanskog izvora, i to u vidu opéeg pregleda razdoblja Napoleonove vladavine. Nakon uvodnog razlaganja metodologije autor analizira ratna zbivanja iz 1809. tumaceéi osobito njihove uCinke na Trst, Rijcku, Goricu i Istru. U drugom poglavlju ra sclanjuje prvih 18 mjeseci zivota Provincije pod namjesnistvom marsala Marmonta koji jc bio i dubrovacki vojvoda. Bila je to sve prije nego sretna faza tijekom kojc su bile uvcdcne nove neracionalne odredbe u punom jeku opée financijske krizc. U prilogu autor objavljuje i popis grade iz trséanskog arhiva koja se tice napoleonovog razdoblja, biografske biljeske o L.E. Arnautu i M. De Cantadesu, i izvjestaj o Dalmaciji i Dubrovniku od Meulana, poreznog inspektora za Ilirske Provincije.

Tra polemiche e contrasti i liberali ed i cattolico-popolari trovano la strada della collaborazione nel breve ma prospero periodo che precede la Prima Guerra Mondiale. Viene edificato il Teatro Tartini, è costruita la linea tranviaria, è introdotta l'energia elettrica, sono istituite le " Scuole cittadine". Portorose diviene un centro turi stico importante. Nel dopoguerra la ripresa è molto lenta e il Fascismo soffoca e poi annulla le autonomie comunali. ; Suradnja liberala i klerikala-narodnjaka zaCinje medu oprecnostima i raspravama veé 1908. za vrijeme gradonacelnika Ventrella, ali svoj vrhunac nalazi 1912., s novom administracijom vodenom advokatom Fragiacomom. U meduvremenu prondena su sredstva za izgradnju novog kazalista, posveéenog Tartiniju, i biva provedena moguénost uporabe elektricne energije. Linija trolejbusa, kasnije tramvajska linija spajale su Piran, Portoroz i Sv. Luciju. Bivaju izgradene i nove skole na sirem podrucju, te i po selima, a u Piranu otvara se "gradska skola" ili tvz. " Biirger-schule". Portoroz biva znatno proljepsan i nakon par godina pretvara se u pravi turisticki centar. U godinama pred sam prvi svjetski rat posebno cvate privreda. Tijekom rata, izmedu 1915. i 1918. opéina potpada pod vlast vladinog komesara. Izmedu 1919. i 1921. ponovo je pozvan da upravlja opéinom bivsi gradonacelnik Fragiacomo. Unatoc pobjede socijalista na politickim izborima 1921., nacionalni blok, Ciji su clanovi fasisti, uspijeva prevladati na opéinskim izborima 1922. Gradonacelnik advokat Lugnani u borbi za staru autonomiju dozivljava niz poteskoéa, iako uspijeva popraviti i opéinsku bilancu. Ali u Italiji, uz dolazak fasista na vlast, vrijeme opéinske samouprave svrsava. Veéinski dio konzervativaca uzalud pokusava zastititi zadnje opéinske slobode. Ukinute su partije, a zakonom iz 1926. potpuno nestaju i Opéinska izborna vijeéa. Od sada nadalje Opéinom ée upravljati gradski nacelnik ddavnog imenovanja.

Illiberale-nazionale avv. Fragiacomo, divenuto Podestà, si rivela un ottimo amministratore. Sa cogliere la disponibilità del Governo austriaco a promuovere gli investimenti pubblici nelle infrastrutture provinciali e ne ottiene adeguati finanziamenti per risolvere i più urgenti problemi cittadini: il completamento del Porto, l'interramento del Mandracchio con la creazione della Piazza Tartini, la costruzione del Palazzo del Giudizio e di un acquedotto. Il Fragiacomo pone le premesse per lo sviluppo turistico di Portorose e ottiene l' introduzione della illuminazione a gas liquido. La successiva gestione del notaio Bubba è meno fortunata ma contribuisce all'ammodernamento della città. Col nuovo secolo i liberali perdono parte del loro prestigio e prendono vigore i movimenti «democratici», socialista e cristiano-sociale («popolare»). ; U razdoblju od 1888. do 1896. gradonacelnih Fragiacomo dokazao se kao vrstan upravitelj. Oslanjajuéi se na liberalnu veéinu, uz potporu nizih gradskih i seoskih slojeva, posveéuje se izgradnji potrebne gradske infrastrukture. Tijekom 9 godina izgradeni su vodvod, nove javne zgrade i nova luka, a Tartinijev trg nastaje na mjestu zatrpanog kanala (Mandracchio ). Fragiacomo vjesto osigurava podrsku austrijskih vlasti iako je ujedno i jedan od celnika talijanskog nacionalnog pokreta, a u opéinskoj sredini nastoji iznaéi "modus vivendi" sa Slovencima i Hrvatima. Upravo u tom razdoblju dolazi do razvitka Portoroza kao turistickog i ljecilisnog sredista zahvaljujuéi inicijativi Fragiacoma, a uz podrsku austrijskih institucija kao sto je Bijeli Kriz, ustanove za brigu o zdravlju i terapiji casnika. Gradonacelnik Bubba u sljedeéih 6 godina nastoji zaddati na postojeéoj razini ove rezultate, medutim, izbjegava nove financijske obveze. Kad 1903. ponovo zauzme polozaj gradonacelnika, Fragiacomo ée se zaloziti za uvodonje plinske rasvjete i zapocet ée izgradnju triju skola na seoskom podruCju. Politicke pogreske liberalne stranke u opéini i poreekom Saboru omoguéit ée pojavu katolickog oporbenog pokreta s osloncem na seljaiitvu. Poeetkom stoljeéa i socijaldemokratska stranka ucinit ée svoje prve korake. Tako ée na opéim politickim izborima 1907. liberali biti pobijedeni i u Piranu. Novi lokalni izbori izazvat ée mnoge primjedbe tako da ée 1908. morati biti ponovljeni. Doéi ée do ravnoteze snaga koja ée sljedeéih godina morati dovesti do pokusaja kompromisa.

Il Governatore del Litorale, Conte Stadion, ini zia nel 1845 un esperimento di parziale auto-governo comunale nelle cittadine istriane. Il movimento liberale si afferma in lstria durante la crisi del 1849-59 e prevale ancora nelle elezioni comunali del 1850 a Pirano ed a Capodi stria. Il Podestà Pier Felice Gabrielli guida il Comune nel difficile periodo del neo-assolutismo, mentre il Podestà e Deputato al Reichsrat Orazio de Colombani coglie le sue migliori affermazioni nel primo periodo costituzionale. Il Podes tà Pietro Vatta segna il trapasso ad una fase di rinnovamento liberale negli anni '80. ; Piran je, kao i ostale istarske opéine u doba Restauracije, u potpunosti izgubio prij asnju autonomiju uprave. Grof Stadion, koji je 1849. kao ministar postavio temelje opéinske samouprave u doba habsburske monarhije, zelio je veé 1845., u svojstvu guvernera Primors iskusati jedan oblik opéinskog zastupnistva, koje je u istarskim gradiéima bilo birano na temelju izravno plaéenih poreza. Moze se, dakle, reéi da od izbora 1845. zapoCinje novo poglavlje samouprave. Zbivanja iz 1848. pridala su opéinama politicki znacaj ; grad Piran svrstao se na stranu liberalnog pok.reta i na neizravan nacin pruzio potporu pokusajima talijanskog nacionalnog ujedinjenja. Nakon poraza revolucije u Austriji ponovo su se pojavile borbe u opéinskim k.rugovima; medutim, doslo je do pobjede liberala, kako u Piranu, tako i u Kopru. Gradonacelnik P.F. Gabrielli uspjesno je rukovodio opéinskom upravom u najtezim godinama neo-apsolutistickog perioda (Bachov apsolutizam), postigavsi prve pozitivne gospodarske rezultate u kori st Grada. Slijedeéih godina odnosi s vladom prividno se ni su remetili, iako je liberalna elita djelovala s ciljem prikljucenja Istre jedinstvenoj talijanskoj drzavi. Medutim, tijekom rata 1866. austrij ske vlasti smjenjuju gradonacelnika Veniera. Bolje sreée bio je gradonacelnik Orazio de Colombani (1869.-73.), koji je obnasao duznost izaslanika u beckome Reichstatu, a upravljao je tim podrucjem u liberalno-ustavotvornoj fazi habsburske imperije. Lukaje zadobila vaznost zahvaljujuéi produzenju mola. "Realke" (gimnazija znanstvenog smjera), koje je utemeljio P.F. Gabrielli, postale su skolskim ustanovama od pokrajinskog znacaja. U Portorozu je osnovana tvornica kemijskih proizvoda za industrijsko dobivanje morske soli. Uslijedile su godine s manje inicijativa, u kojima je skupina "klerikalaca" pokusala pridobiti najbogatije vlasnike iz liberalne stranke i osnovati "konzervativni" pok.ret. Liberali su se tome oduprli, pa je s gradonacelnikom P. Vattom Piran mogao podiéi novo opéinsko sjediste. U meduvremenu su se mladi liberali, uz pomoé "lijevice" koja se sastojala od obrtnika i sitnih seljaka, pripremali za novu etapu svekolike obnove gradskih struktura, izabravsi za gradonacelnika Domenica Fragiacoma.

L'autore, sulla scorta della larga documentazione concernente il Comune di Pirano in età napoleonica, custodita nel locale Archivio, mira a evidenziare le caratteristiche socio-economiche del rnicrocosmo piranese, negli anni di trapasso da un regime cetuale, mal sopportato dalla maggioranza, ad un sistema più razionale, orientato in senso borghese. I burrascosi avvenimenti dell'epoca e personaggi inirnitabili, come il Prefetto Calafati, vengono inseriti nel processo analitico e ne viene indicata la funzione reagente. ; Na zacctku svoje razprave nam avtor osvetli razmere v Piranu v kratkem demokraticnem obdobju !eta 1797 in v casu prve avstrij ske oblasti. Pri tem ga zanimajo predvsem socialno-demografski in ekonomski polozaj, Stevilne zgodbe O tihotapstvu, odnos i med mestom in dezelo in »SOcialni boji«. Osrednji del pri spevka je posvecen Napoleonovi dobi , ko je bilo mestece vkljuceno v ltalij ansko kraljestvo (1805) in ko so bile uvedene nove oblike vladanja in nov birokratsko- davcni aparat. Avtor se dalje pomudi pri predstavitvi delovanja istrskega prefekta Cal afatija in njegovih odnosov z vodilno skupino v Piranu . Posebno pozornost pa posveca letoma 1809-1970, ki ju karakterizira »dolgo poletje« leta 1809, ko je pri slo do protifrancoske ljudske vstaje, ki ji je siedi lo obdobje naporne obnove. Dobro je dokumentirana tudi siroka problematika zadnjih Jet Tlirskih provinc, zlas ti nekateri socialno-ekonomski aspekti , med katere sodijo npr. obcinska uprava, davcni priti sk, trgovina in promet, tihotapstvo in razvoj pomorstva, kot tudi spremembe v socialnih odnosih in v misljenju, ki jih je mogoce v tem casu odkriti. V prilogi so objavljeni zanimivi dokumenti , ki osvetljujejo nekatere temeljne stati sticne podatke piranske obcine v zacetku 19. stoletja in zadevajo lastnino, davcno obvezo, lo ka lne e ko nomske in stitu c ije , so line , piranski ribo lov in pomo rstvo , higiensko-zdravstvene probleme, obvezno vojasko sluzbo in »stil Calafati.