"Der Zerfall Jugoslawiens war nicht das Ergebnis ethnischen Hasses, sondern wurde von kleinen Akteursgruppen billigend in Kauf genommen oder gezielt betrieben. Im Mittelpunkt des Beitrags stehen die internen Faktoren, die zum Scheitern Jugoslawiens und zur Gewalteskalation in den 1990er Jahren führten." (Autorenreferat)
Die Regionalpolitik Irans ist wie seine Außenpolitik insgesamt in besonderer Weise vom Zusammenspiel interner Faktoren (komplexe politische Entscheidungsstruktur, innerstaatliche Spannungen) und regionalen Bedingungen geprägt. Der Beitrag schätzt die Auswirkungen der neuen geostrategischen Situation in der Region nach dem Ende des Irak-Kriegs ein. (DÜI-Hns)
In einem kurzen Abriß wird die innerstaatliche Entwicklung Ugandas zwischen 1971 und 1995 analytisch strukturiert. Dabei werden ethnische, regionale und soziale Strukturen aufgezeigt und eingeordnet. Die Veränderungen bei den politischen Akteuren und die Wechsel an der Staatsspitze werden in erster Linie vor dem Hintergrund interner Faktoren erläutert. (DÜI-Spl)
Die vorliegende Dissertation untersucht das Problem der Stabilität der Demokratie angesichts ihrer permanent drohenden Selbstabschaffung. Dieses Problem stellt sich nicht erst im Lichte einer angeblich akuten Krise der Demokratie zwischen den Fallstricken ihrer populistischen Überreizung einerseits und ihrer technokratischen Austrocknung andererseits. Die demokratische Regierungsform war zumal seit ihrer Verbreitung im zwanzigsten Jahrhundert immer schon begleitet von besorgten Stimmen, die – aus unterschiedlichen Perspektiven – vor der Gefahr ihrer Selbstdestabilisierung warnten. Der erste Teil der Arbeit geht vor diesem Hintergrund auf eine demokratietheoretische Spurensuche. Es werden einflussreiche theoretische Positionen erörtert und einander gegenübergestellt, die entweder in der Radikalisierung oder in der Restriktion der Demokratie wahlweise ihre Hauptgefahr, respektive ihr Heilmittel entdecken. Im Zuge dieser rekonstruktiven Arbeit soll einerseits die spannungsreiche Mehrdeutigkeit des demokratischen Versprechens auf kollektive Selbstbestimmung deutlich werden. Andererseits wird der Gedanke plausibilisiert, dass gerade mit dieser internen Ambivalenz das Problem demokratischer Selbstgefährdung eng zusammenhängt. Der zweite Teil der Arbeit fasst dieses Problem als Herausforderung auf, die in real existierenden Demokratien durchaus gemeistert zu werden scheint. In vier Schritten werden Faktoren in den Blick genommen, die zwischen dem radikalen und dem restriktiven Pol der Demokratie vermitteln und das Potential demokratischer Selbstdestabilisierung präsumtiv abschwächen. Ich suche dabei in den Sphären des Rechts, der politischen Ethik, der Pädagogik und der Kultur nach Ressourcen, von denen die Nachhaltigkeit der demokratischen Regierungs- und Lebensform zehrt. Es wird hier zum einen deutlich werden, dass die im ersten Teil festgehaltene Ambivalenz des demokratischen Versprechens sich durch alle diese Sphären hindurchzieht. Zum anderen wird die Untersuchung in der Erkenntnis münden, dass die Stabilität der Demokratie in hohem Masse abhängig ist von der alltäglichen Prägewirkung vermeintlich vorpolitischer Interaktionskontexte und Erfahrungsräume. Die Arbeit ist damit nicht zuletzt auch ein Plädoyer für eine theoretische Sensibilität und praktische Sorge für die oft unscheinbaren Alltagspraktiken, Begegnungsräume, institutionellen Gesten und Symbolbestände, durch die gleichsam nebenher der Boden gelegt und gepflegt wird, auf dem das fragile Gehäuse der Demokratie stehen und bestehen kann. The present doctoral thesis deals with the problem of the stability of democracy, given the permanent threat of its self-destruction. This problem does not only arise in the light of an allegedly acute crisis of a democracy torn between its populist excitation and its technocratic exsiccation. Ever since its spread in the twentieth century, the democratic form of government was accompanied by worried voices that warned – from different perspectives – of the danger of its self-destabilisation. Against this background, the first part of the thesis searches for traces in democratic theory. I discuss and confront influential theoretical positions, that either find the main danger or the salvation of democracy in its radicalisation or in its restriction. This reconstructive work is, on the one hand, supposed to shed light on the strained ambiguity of the democratic promise of collective self-determination. On the other hand I want to make plausible that this internal ambiguity is tightly linked precisely to the problem of democratic self-endangerment. The second part of the thesis understands this problem as a challenge that seems to be successfully met in real existing democracies of our time. In four steps, I will focus on factors that are capable of mediating between the radical and the restrictive poles of democracy and that presumably weaken the potential of democratic self-destruction. In the spheres of right, political ethics, pedagogy and culture, I will therefore search for resources for the sustainability of the democratic form of government and way of life. It will thereby become clear, first, that the mentioned ambiguity of the democratic promise reappears in all of these spheres. Second, the analysis will lead to the insight that the stability of democracy depends to a great extent on the everyday impact of supposedly pre-political contexts of interaction and experience. Thus, in a sense, the thesis is a plea for a theoretical sensibility and a practical concern for those often inconspicuous everyday practices, meeting places, institutional gestures and symbolic messages, that inadvertently prepare and maintain the ground on which the fragile frame of democracy can stand.
Der Verfasser charakterisiert soziale Bewegungen als Bewegungen, die auf die Grundlagen von Gesellschaft zielen, einen mittleren Organisationsgrad aufweisen, als netzförmiger Verbund durch eine gemeinsame kollektive Identität gestützt werden und bevorzugt zum Mittel des kollektiven und öffentlichen Protests greifen. Sie können ein Warnsystem für strukturelle Defizite sein oder Anwalt vernachlässigter Interessen, sie können kontrollieren und kritisieren, alternative Visionen entwickeln oder ein Lernfeld für Demokratie darstellen. Ihre Wirksamkeit hängt von internen Faktoren wie dem Grad an Einigkeit und der Ressourcenausstattung und externen Faktoren wie Gelegenheitsstrukturen und Problemdeutungen ab. Mit ihrem breiten Tätigkeitsspektrum, ihrer internen Vielfalt und ihrer weitgehend informellen Struktur bieten soziale Bewegungen ein Fülle von Möglichkeiten des Engagements. (ICE2)
Eine erfolgreiche Schulentwicklung hängt nicht nur von internen Faktoren ab. Durch die Einbeziehung ihres Umfelds und die Kooperation mit externen Akteuren und Arbeitsbereichen wie der Wirtschaft kann Schule weitere gewinnbringende Impulse erfahren. Unser Demokratie-Baustein zur "Kooperation zwischen Schule und Wirtschaft" informiert, in welcher Form der Unterricht und die Schüler/-innen hiervon profitieren können.
Eine Krisensituation ist eine Umbruchssituation. Sie kann als Chance, als Herausforderung sowie im Sinne einer SCHUMPETER'SCHEN "schöpferischen Zerstörung" als Ausgangspunkt von bedeutsamen Veränderungen und neuen Entwicklungsmöglichkeiten begriffen werden. Die Krisensituation der 1970er und 1980er Jahre bildet dahingehend durch ihre Einzigartigkeit einen herausragenden wirtschaftshistorischen Untersuchungsgegenstand. Für die westeuropäischen Staaten waren es nicht nur Jahre einer, nach der außergewöhnlich langen Boomzeit der "Wirtschaftswunderjahre", problematischen sozialen und wirtschaftliche Situation. Es war auch eine Zeit eines bedeutungsvollen und beschleunigten Wandels. Die Gleichzeitigkeit vieler Veränderungen, das zeitliche Zusammentreffen von konjunkturellen und strukturellen Problemlagen sowie die äußerst kritische Situation an den westeuropäischen Arbeitsmärkten bildete eine multiple Krisensituation. Deren Auswirkungen waren weitreichender, als es von den Zeitgenossen erahnt werden konnte. Es gab nicht nur Änderungen im (wirtschafts-)politischen Makrogefüge vieler Volkswirtschaften, auch bedeutende Einflüsse waren auf der Mikroebene feststellbar. Marktorientierte Unternehmen mussten sich auf die neue Situation einstellen und im Rahmen einer Neupositionierung von Betriebsstrategien, organisatorischen Umgestaltungen und einer stärkeren Ressourcenorientierung betriebswirtschaftlich handeln. Das schien letztlich zu einer stärkeren Beachtung und Entwicklung der in den Unternehmen vorhandenen humanen und sozialen Ressourcen zu führen. Diese Arbeit stellt die Hypothese auf, dass umfassende organisatorische Veränderungen und strategische Neupositionierungen, insbesondere die effektivere Nutzung sowie der intensive Auf- und Ausbau betriebsinterner Personalressourcen Unternehmen maßgeblich halfen, die Krisensituation der 1970er und 1980er Jahre besser und nachhaltiger überwinden zu können. Anders als die bisherige wirtschaftshistorische Forschungsliteratur nimmt diese Dissertation nicht die makroökonomisch Perspektive in den Fokus, sondern untersucht die Hypothese anhand mehrerer Unternehmensfallstudien. Ausgewählt sind drei Großunternehmen der westeuropäischen Elektroindustrie. Diese Arbeit liefert mit dieser Untersuchung einen weiteren Baustein zur wirtschaftshistorischen Annäherung an die 1970er und 1980er Jahre und leistet ebenso einen Beitrag zur Fortschreibung der Firmengeschichte der drei Unternehmen. Die Elektrobranche fand bisher wirtschaftshistorisch nur wenig Beachtung, dennoch ist sie ein gutes Beispiel für die umfassende Veränderungssituation jener Jahre. Entsprechende Sekundärquellen sind für diesen Zeitraum für die drei Unternehmen kaum vorhanden. Aus diesem Grund bildet eine Vielzahl von Archivalien das Fundament dieser Arbeit. Sie werden als Primärquellen aus den jeweiligen Unternehmensarchiven als Basis der Fallanalyse herangezogen. Mit Hilfe zahlreicher Dokumente des betrieblichen "Alltagsgeschäfts", wie beispielsweise Daten des betrieblichen Personal- und Rechnungswesens, Protokolle von Sitzungen der Arbeitsnehmervertreter, des Aufsichtsrats oder des Vorstands sowie interne Strategiepapiere und Statistiken, wird nicht nur der anfangs aufgestellten Hypothese nachgegangen, sondern auch mehrerer sich aus ihr ergebende Fragenkomplexe. Im Rahmen derer wird untersucht, wie die Unternehmen – die Beschäftigten, die Leitungsebenen und die Aufsichtsräte – auf die Krisensituation reagierten, ob sie ggf. ihrerseits Einfluss darauf zu nehmen versuchten und welche betriebswirtschaftlichen Schlüsse daraus gezogen wurden. Es wird hinterfragt, ob eine stärkere Ressourcenorientierung wirklich eine neue Strategieperspektive bot und es diesbezüglich zu einer stärkeren Beachtung humaner und sozialer Ressourcen im Unternehmen kam. Diese Arbeit untersucht, ob gezielt zur Krisenüberwindung in diese Ressourcen investiert wurde und diese Investitionen halfen, die Krisensituation erfolgreich zu überstehen und nachhaltig den Unternehmenserfolg zu sichern. ; A crisis situation is a state of upheaval. It can be understood as an opportunity, a challenge or in the sense of a SCHUMPETER'SCHEN "creative destruction" as a starting point for significant changes and new development possibilities. The crisis of the 1970s and 1980s, by its uniqueness, is an outstanding economic research subject. For the Western European states, it was not only years of a problematic social and economic situation after the exceptionally long boon period in the 1950s and 1960s. It was also a significant and accelerated change. The simultaneity of these changes, the temporal coincidence of economic and structural problems as well as the extremely critical situation in the Western European labour markets formed a multiple crisis situation. Their effects were more far-reaching than could be imagined by their contemporaries. There were not only changes in the (economic) political macro structure of many economies. Also, significant influences were observed on the micro level. Market-oriented companies had to adjust to the new situation. This thesis demonstrates that comprehensive organizational changes and a strategic repositioning, particularly the more effective use and development of company-internal personnel resources helped companies to overcome the crisis of the 1970s and 1980s better and more sustainably. In contrast to the previous scientific literature, this dissertation does not focus only on the economic perspective, but examines the hypothesis based on several company case studies. Three major companies of the Western European electrical industry are selected. This study provides a further building block for the economic historical approach to the 1970s and 1980s and makes an important contribution to the updating of the company history of the three companies. The electrical sector has so far received little attention yet, so secondary sources of the three companies are scarce. For this reason, archive documents form as primary sources the foundation of the case studies. With the help of numerous documents of the company's business, such as data on personnel and accounting, minutes of meetings of the employees' representatives, the supervisory board or the board of directors, as well as internal strategy papers statistics, not only the initially hypothesis is investigated but also several question complexes. The study examines how the companies - the employees, the management levels and the supervisory boards - were reacting to the crisis and which conclusions were drawn from it. It is questioned whether a stronger resource orientation really offered a new strategy perspective and if there was more emphasis on human and social resources. This study examines whether investments in these resources were made to overcome the crisis and how these helped to sustainably secure the company's success. ; En krissituation innebär omvälvning. Det kan förstås som ett tillfälle, en utmaning eller i en SCHUMPETER'SCHEN "kreativ förstörelse" som utgångspunkt för betydande förändringar och nya utvecklingsmöjligheter. Krissituationen på 1970- och 1980-talet är, på grund av sin unika karaktär, ett enastående ekonomiskt forskningsämne. För de västeuropeiska länderna var det efter den exceptionellt långa boonperioden på 1950- och 1960-talet, en problematisk social och ekonomisk situation. Det var också en tid för långtgående och påskyndad förändring. Samtidigheten av många förändringar, det tillfälliga sammantaget av ekonomiska och strukturella problemer samt den extremt kritiska situationen på västeuropeiska arbetsmarknaderna skapade en krisläge. Deras effekter var mer långtgående än vad de kunde föreställa sig av deras samtidiga. Det fanns inte bara förändringar i den (ekonomiska) politiska makrostrukturen i många ekonomier, men även signifikanta influenser observerades på mikronivå. Marknadsorienterade företag måste anpassa sig till den nya situationen. Det betyder omplacering av operativa strategier, organisatoriska omvandlingar och en starkare resursorientering. I slutändan verkade detta leda till större uppmärksamhet och utveckling av de mänskliga och sociala resurserna som finns i företag. Arbetet hypotesen att organisatoriska förändringar och strategisk ompositionering, särskilt effektiv användning eller intensiv utveckling och expansion av interna personal hjälpt företag - om inte ens avgörande - att övervinna krisen på 1970- och 1980-talet, bättre och mer hållbar att kunna. I motsats till den tidigare vetenskapliga litteraturen om ekonomi fokuserar denna avhandling inte på det makroekonomiska perspektivet, men undersöker hypotesen på grundval av flera företagsstudier. Tre stora företag i västeuropeisk elindustri är utvalda. Denna studie utgör ett ytterligare byggstenar för det ekonomiska historiska tillvägagångssättet på 1970- och 1980-talet och utgör också ett viktigt bidrag till uppdateringen av de tre bolagens historia. Elektriska sektorn har hittills fått liten uppmärksamhet, men det är ett bra exempel på de förändrade situationen för dessa år. Som ett resultat är sekundära källor för de tre företagen knappa. Av detta skäl utgör arkivdokumentet grunden för detta arbete. De används som primära källor från respektive företagsarkiv som grund för fallanalysen. Med hjälp av ett stort antal dokument från företagets "dagliga verksamheten" – såsom data för HR och bokföring, protokoll av möten från arbetstagarrepresentanterna, styrelsen eller interna strategidokument statistik – undersöks hypotesen och flera från deras resulterande frågor. Som en del av vilka undersöks hur företaget - de anställda, de nivåer av förvaltningen och styrelseledamöterna - reagerade på krissituation. Det ifrågasätts om en starkare resursorientering verkligen gav ett nytt strategiskt perspektiv och att det fanns större tonvikt på mänskliga och sociala resurser i företaget. I det här arbetet undersöks om en kris har investerats i dessa resurser och har hjälpt dessa investeringar att framgångsrikt övervinna krissituationen och för att säkra företagets framgång på lång sikt.
Der Beitrag geht der Frage nach, ob die Europäische Union eine "normative power" in ihrem eigenen politischen System besitzt. Kann sie in ihrem Innenverhältnis Menschenrechte in gleicher Weise durchsetzen wie nach außen in den internationalen Beziehungen? Der Beitrag nimmt zunächst eine Definition von Grund- und Menschenrechte vor, um dann den Grundrechts- und Menschenrechtsschutz in der EU bestimmen zu können. Dabei wird der Grundrechtsschutz in allen drei Säulen der EU analysiert und Erklärungsansätzen für die fehlende Kohärenz nachgegangen. Das Fazit kommt zu dem Schluss, dass die Europäische Union, obwohl es an einem kohärenten Grundrechtssystem nach wie vor fehlt, eine "normative power" gegenüber den Mitgliedstaaten ausübt. Diese "normative power" hat ihren Ursprung in der auslegenden und schöpferischen Rechtsprechung des Europäischen Gerichtshofs, der dabei eine konstitutive Wirkung zufällt. Hingegen haben die Entscheidungsprozesse der Mitgliedstaaten lediglich deklaratorische Wirkung. (ICB2)
"Nirgendwo auf der Welt ist die Kluft zwischen Arm und Reich so tief wie in Guatemala. Doch ist die Armut nicht das einzige Problem in dem zentralamerikanischen Land. Schwache demokratische Institutionen, ein desaströses Bildungsniveau sowie die fortbestehenden Ursachen des 36-jährigen Bürgerkriegs haben Kriminalität und Korruption verschlimmert. Das Land und seine Produktionsmittel sind mehrheitlich im Besitz einer kleinen, aber mächtigen Oberschicht. Grundnahrungsmittel sind billig, doch kosten Gemüse, Milch und Fleisch oft mehr als in Europa. Demokratie hat kaum Konjunktur in dem Land, in dem der Gegensatz zwischen den marginalisierten indigenen Maya und den Mestizen bzw. 'ladinos' allenthalben spürbar ist. Manches macht Hoffnung - etwa das neue Wahl- und Parteiengesetz und die Reduzierung der Streitkräfte, gewisse Fortschritte im Bereich des Journalismus sowie Verbesserungen im Justizsektor. Doch gibt es auch Stagnation, ja Rückschritt: Die Drogen- und Gewaltkriminalität, etwa seitens der 'maras', der in den Städten marodierenden Jugendbanden, verschärft sich und das allgemeine Gefühl von Unsicherheit nimmt zu. Will Guatemala seine Probleme in den Griff bekommen, ist neben der Stärkung der demokratischen Institutionen auch eine auf Gleichheit und Gerechtigkeit bedachte Bildungspolitik vonnöten. Für die internationale Zusammenarbeit stellt das Land sicherlich eine besondere, eine lohnenswerte Aufgabe dar." (Autorenreferat)
Die Regierungen der westeuropäischen Staaten haben verschiedene Optionen und Handlungsstrategien zur Verfügung, um die Entwicklung neuer (audio-visueller) Medien und neuer Technologien im Bereich der Massenkommunikation zu steuern. Dabei prägen neben internen Faktoren hauptsächlich auch die internationale Konkurrenz auf diesem Gebiet (insbesondere die der USA) die Rahmenbedingungen für das staatliche Handeln. (AuD-Fsk)