"Each one brings with his faith and thought – even in chains – thrones to the highs and down" – on the European significance of the Polish republican heritage ; "Każdy z was mógłby, samotny, więziony, myślą i wiarą zwalać i podźwigać trony". O europejskim znaczeniu polskiego dziedzictwa republikańskiego

Abstract

Constitutional history may be done on national or on comparative scale. If approached comparatively, it requires an external look to a historical legal system. This look, though, is the more accurate the more one considers the legal cultural spirit. As a German legal historian, it is decisive to distance myself from any Hegelian Volksgeist-thinking. Rather, my interest in the Polish republican tradition forging the national memory in the years of statelessness and imposed authoritarianism is guided by a Burckhardtian way. As he read the Civilisation of the Renaissance in Italy (1860) in terms of the rise of the individual, there seems to be a Polish legal culture in terms of a republican stimulus of "non-domination". If this paper argues that Polish republicanism has a share in Poland's vital and leading role in the fall of communism from 1989 onwards, it is not so naïve to assume a direct line from the late sixteenth and early seventeenth centuries, when nobility was acquiring real power at the expense of royal prerogatives, to the twentieth century. It is more like a visit to Monet's Bassin aux nymphéas in the Parisian Musée Marmottan: Blossoms are placed on the canvas in thick strokes, merging colours into another. The water lilies are only recognizable, if you stand ba ck from the painting and admire the wholepicture. It is in this way that Polish Republicanism matters, not only forPoland, but also for Europe. ; Badania nad historią konstytucjonalizmu mogą być prowadzone w skali krajowej lub porównawczej. To drugie wymaga spojrzenia z zewnątrz na historyczny system prawny, jest ono tym dokładniejsze, im bardziej uwzględnia kulturę i ducha prawa. Jako niemiecki historyk prawa uznałam, że warto zdystansować się od heglowskiego myślenia Volksgeist. Moje zainteresowanie polską tradycją kształtowania pamięci narodowej w latach bezpaństwowości i narzuconego autorytaryzmu sytuuje się raczej w tradycji Burckhardtowskiej. Podobnie jak autor ten odczytywał Cywilizację renesansu we Włoszech (1860) w kategoriach rozwoju jednostki, tak też przyjąć można, że istnieje polska kultura prawna stymulowana przez republikańską ideę "niedominacji". W artykule tym argumentuje się, że polski republikanizm ma udział w żywotnej i wiodącej roli Polski w upadku komunizmu od 1989 r., i nie jest to naiwne założenie o prostej ewolucji tej myśli od końca XVI i początku XVII w., kiedy szlachta zdobywała realną władzę kosztem królewskich prerogatyw, do XX w. Jest to raczej wizyta w paryskim Musée Marmottan, by zobaczyć Bassin aux nymphéas Moneta: kwiaty malowane są na płótnie grubymi pociągnięciami, łączącymi kolory, a lilie wodne są rozpoznawalne tylko dla obserwatora, który z dystansu podziwia cały obraz. W podobny sposób polski republikanizm ma znaczenie nie tylko dla Polski, ale i dla Europy.