POLITENESS STUDY IN OLD UIGHUR TURKISH: THE AC BARS STORY
In: The Journal of academic social science studies: JASSS, Band 14, Heft 88, S. 75-88
ISSN: 2147-2971
Bu çalışma nezaket ifadelerinin, dildeki yansımalarını ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Nezaket algısı çok yönlü bir algı olmakla birlikte, en ilkel kabileden en gelişmiş topluluğa kadar kendine has nezaket durumları veya ifadeleriyle kendini hissettirmektedir. Nezaketin, konuşmanın seyrini olumlu veya olumsuz olarak etkilediği gerçeği yadsınamamaktadır. Bir ifadenin nezaket değeri aslında o ifadenin anlam değerinde de önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Nezaket, yazılı bir kural değildir; fakat bu yazısız olan davranışlar, toplumlarda en az yazılı kurallar kadar önem arz etmektedir. Birtakım nezaket, görgü kurallarınca hareket etmek toplumdaki konumumuza da doğrudan etki edebilmektedir. Bunların yapılmaması sonucunda bir yaptırım cezası ile karşı karşıya kalınmasa bile toplum tarafından dışlanılması, kabul görülmemesine sebebiyet verebilmektedir. Tersi halinde ise nezaket, ahlak sahibi kişilerin de o toplumda yüceltilebileceği görülmektedir. Yaşamımızın her alanında önemli bir kavram olan nezaket, günlük hayatta ilişkilerimizi düzenleyen önemli ve gerekli bir unsur olarak görülmektedir. Bundan dolayı, bu önemli unsurun Türkçenin eski şivelerinden olan eski Uygur Türkçesindeki görünümünün ortaya koyulması amaçlanmıştır. Bu konunun Türkçenin eski dönemlerinde de nasıl işlendiğini görmek adına, eski Uygur Türkçesi şivesine ait olan "Aç Bars" hikâyesi örnekleminde açıklanmaya çalışılmıştır. Bu eser örnekleminden hareketle, yazılı dildeki nezaket incelemesi, Brown ve Levinson'a ait olan bir nezaket kuramı yöntemi ile incelenmeye çalışılmıştır. Bu kuramın seçilmesindeki ana sebep ise birbirinden farklı ve uzak üç dil (Tzeltal dili, Tamil dili ve İngiliz dili) üzerinden oluşturulmuş olmasıdır. Bu birbirinden uzak üç dilde dahi ortak olgular bulunması ve çok farklılıklar görülmemesi, nezaketin evrenselliği noktasında önemli tespitler içermektedir.