Suchergebnisse

Współczesna refleksja nad designem postuluje bardziej radykalną zmianę sposobu myślenia o projektowaniu. Poza konwencjonalną krytyką uwikłania designu w logikę zysku i legitymizację kapitalistycznej organizacji życia społecznego zwraca się również uwagę na ograniczenia wynikające z zakorzenienia tej aktywności w europocentrycznej i kartezjańskiej ontologii. Opisani w tekście teoretycy designu (Anne-Marie Willis, Ezio Manzini, Tony Fry, Cameron Tonkinwise, Madina Tlostanova) w analogii do współczesnej debaty w ramach nauk społecznych wokół sprawczości "niewidzialnych aktorów" (między innymi nie-ludzi, natury i przestrzeni) poszukują innej perspektywy rozpatrywania relacji między twórcą a projektowanym przez niego światem. Coraz większy nacisk kładzie się na to, że praktyka projektowania nie jest jedynie indywidualnym aktem tworzenia. Można ją także interpretować w kategoriach rozproszonej sprawczości (distributed agency), której efekty zwrotnie oddziałują na ludzi, stwarzając podłoże do nowatorskich praktyk społecznych. Ekologiczna i postkolonialna krytyka designu wskazuje na konieczność przyjęcia antydualistycznego, antyantropocentrycznego i relacjonistycznego podejścia do rzeczywistości, które pozwoliłoby na emancypacyjne przeformułowanie dotychczasowej relacji między jednostką, naturą i wspólnotą. Tego rodzaju refleksja nad designem jest również próbą krytycznej reinterpretacji problemu innowacji i rozwoju. W ten sposób design staje się krytycznym, a zarazem utopijnym przedsięwzięciem wymyślania nowatorskiego sposobu organizacji społeczeństwa oraz jego relacji z aktorami nie-ludzkimi.

Celem artykułu jest krytyczna analiza konsekwencji pandemii COVID-19 na globalnym Południu oraz debaty, jaka wyłoniła się wśród peryferyjnych intelektualistów (lub piszących z perspektywy podporządkowanych) wokół (ekonomicznej i dyskursywnej) marginalizacji społeczeństw niezachodnich. Przedmiotem analizy są teksty opublikowane od momentu rozpoczęcia pandemi w 2020 roku, które skonfrontowane zostały z teoretyczną refleksją, jaka wyłoniła się w ostatnich kilkunastu latach. Artykuł przedstawia oddziaływanie strukturalnych uwarunkowań peryferii na przebieg pandemii oraz problemy specyficzne tych społeczności. Debata na temat pandemii wskazuje na rosnące upodmiotowienie wiedzy tworzonej na globalnym Południu i potrzebę dialogu między zachodnią myślą krytyczną i peryferyjną pod kątem bardziej nowatorskich ontologii życia społecznego.

The purpose of this article is to analyze the problem of non-professional creativity in contemporary self-help literature. Creativity, an element of work organization in the post-Fordist era, has been the subject of many critical analyses. I focus on creativity as it appears in everyday life, with the support of an examination of self-help handbooks that refer to far-east traditions, at the same time being critical of the Western lifestyle. Self-help literature is viewed here as a tool aiding the neoliberal governmentality of society. I am most of all interested in how contemporary discourse on non-professional creativity promotes technologies of autonomy aimed at the production of responsible and self-sufficient individuals. I argue that creativity is today a key mechanism of governance. It is not limited to the professional sphere but is playing an increasing role in our private lives. It is used to produce more elusive and flexible forms of self-governance than more openly repressive forms of power (based on top-down order and control).

The purpose of this article is to analyze the problem of non-professional creativity in contemporary self-help literature. Creativity, an element of work organization in the post-Fordist era, has been the subject of many critical analyses. I focus on creativity as it appears in everyday life, with the support of an examination of self-help handbooks that refer to far-east traditions, at the same time being critical of the Western lifestyle. Self-help literature is viewed here as a tool aiding the neoliberal governmentality of society. I am most of all interested in how contemporary discourse on non-professional creativity promotes technologies of autonomy aimed at the production of responsible and self-sufficient individuals. I argue that creativity is today a key mechanism of governance. It is not limited to the professional sphere but is playing an increasing role in our private lives. It is used to produce more elusive and flexible forms of self-governance than more openly repressive forms of power (based on top-down order and control).

Artykuł omawia zachodnie spory wokół strategii upodmiotowienia socjologicznego dorobku peryferyjnych badaczy i specyfiki doświadczeń globalnego Południa. Ich początek wyznacza sformułowanie w I dekadzie XXI wieku przez Michaela Burawoya koncepcji socjologii globalnej jako programu deprowincjalizacji i odnowy socjologii. Spotkała się ona wówczas z krytyczną odpowiedzią zwolenników alternatywnych wizji przezwyciężenia europocentryzmu dyscypliny. W ostatnich latach spór ten toczy się wokół zasadności i ograniczeń klasycznego kanonu socjologii, w wyniku której pojawiły się nowe propozycje upodmiotowienia peryferii. Omawiając stanowisko Burawoya, odwołuję się również do prac Raewyn Connell, Juliana Go i Gurminder K. Bhambry jako najważniejszych oponentów amerykańskiego badacza. Podsumowaniem tej debaty są niepokojące głosy na temat niepożądanych konsekwencji zwrotu w stronę Południa, które rodzą pytania o granice krytycznej roli socjologii.