Suchergebnisse

The sorption of volatile organic compounds which are components of the wine flavor has been studied on thin films of sorbents - modifiers of piezoelectric resonators electrodes forming an sensors array of gas analyzer "electronic nose". The resulting sensor array is trained on the main marker substance (ethanol, 1-butanol, 2-butanol, pentanol-2, ethanoic acid, ethyl acetate, water) and adapted to the flavor of wine. It has been established the correlation between sugar content in wine and integral quantitative indicator quartz crystal microbalance - area of "visual imprint" of the sensors array responses, reflecting the content of volatile substances in the equilibrium gas phase of wine. The parameters of the speed and efficiency of sorption of volatile compounds have been calculated which are indicators of analytical information about the condition of wine samples. The model that describes the connection of empirical physicochemical characteristics and parameters of the piezoelectric quartz crystal microbalance with the properties of the analyzed wine samples is developed by principal component analysis. The possibility of expert evaluation of quality, individual physicochemical parameters (content of sugar, alcohol), belonging assortment of wines as the results of detection of the individual compounds in the equilibrium gas phase over samples by array of 7 piezosensors with different films. The way of express evaluation of wine quality on standard indicators and aroma has been developed, which can be an alternative to preliminary examination in routine analysis of detecting falsification.Keywords: chemical piezosensors, detection of organic vapors (gases), wine quality, expert evaluation (Russian)DOI: http://dx.doi.org/10.15826/analitika.2014.18.4.002 Т.А. Kuchmenko *, R.P. Lisickaja **, А.А. Shuba * *Federal State Budget Educational Institution of Higher Professional Education «Voronezh state university of engineering technology» (VSUET), Voronezh, Russian Federation**Federal State Official Military Educational Institution of Higher Professional Education Military Educational – Research Center of Air Force «Air Force Academy named after professor N. E. Zhukovsky and Yu. A. Gagarin» of the Ministry of Defence of the Russian Federation (MERC AF «AFA»), Voronezh, Russian Federation REFERENCES1. Vino i alkogol'nye napitki. Direktivy i Reglamenty Evropeiskogo soiuza [Wine and alcoholic beverages. Directives and Regulations of the European Union]. Moscow, Standartinform Publ., 2000. 616 p. (in Russian).2. Eliseev M. N., Pozdniakovskii V. M. Tovarovedenie i ekspertiza vkusovykh tovarov [Commodity and examination of flavoring products]. Moscow, Akademiia Publ., 2006. 239 p. (in Russian).3. Iakuba Iu.F. [Improving the analytical control of wine production]. Analitika i kontrol' [Analytics and control], 2011, vol. 15, no. 3, pp. 309-312 (in Russian).4. Therkashina Y. [Qality assessment of cognas]. [Proc. EHEDG «1st Hygienic Engineering and Design Conference for Food Factories»]. St. Petersburg, 2010, p. 103.5. GOST R 52813-2007. Produktsiia vinodel'cheskaia. Metody organolepticheskogo analiza [State Standard 52813-2007. Production of wine. Methods for sensory analysis]. Moscow, Standartinform Publ., 2008. 13 p. (in Russian).6. Markosov V. A., Guguchkina T. I., Ageeva N. M., Ageeva Iu.F. Primenenie kapilliarnogo elektroforeza dlia analiza vinodel'cheskoi produktsii [Application of capillary electrophoresis for the analysis of wine products]. Vinogradstvo i vinodelie [Viticulture and winemaking], 2007, no. 2, pp. 23-24 (in Russian).7. Kaunova A. A., Petrov V. I., Tsiupko T. G., Temerdashev Z. A., Perekotii V. V., Luk'ianov A. A. [Identification of Wine Provenance by ICP-AES Multielement Analysis]. Russian Iournal of Analytical Chemistry, 2013, vol. 68, no. 9, pp. 831-836. doi:10.1134/S1061934813090050 (in Russian).8. I. A. Ragazzo-Sanchez, P. Chalier, D. Chevalier, C. Ghommidh [Electronic nose discrimination of aroma compounds in alcoholised solutions]. Sens. and Actuators. B, 2006, vol. 114, no. 2, pp. 665-673. doi:10.1016/i.snb.2005.05.032.9. Kuchmenko T.A., Lisitskaia R.P., Skrypnikova M.I., Tkacheva E.B. Sorbtsiia legkoletuchikh kislorodsoderzhashchikh soedinenii tonkimi plenkami modifitsirovannykh p'ezokvartsevykh mikrovesov [Sorption of volatile oxygenated compounds by thin films modified piezoelectric quartz microbalance]. Materialy III Vserossiiskogo simpoziuma «Razdelenie i kontsentrirovanie v analiticheskoi khimii i radiokhimii» [Proc. of the III All-Russian Symposium "The separation and concentration in analytical chemistry and radiochemistry"]. Krasnodar, 2011, p. 258 (in Russian).10. Lang H.P., Ramseyer I. P., Grange W., Braun T., Schmid D., Hunziker P., Iung C., Hegner M., Gerber C. [An artificial nose based on microcantilever array sensors]. I. Phys. Conf. Ser., 2007, pp. 663-667. doi:10.1088/1742-6596/61/1/13311. Gutierrez M., Capdevila F., Vila-Planas I., Domingo C., Büttgenbach S., Llobera A., Puig-Puiol A., Iiménez-Iorquera C. [Hybrid electronic tongue based on optical and electrochemical microsensors for quality control of wine]. I. of Sensors, 2011, no. 11, pp. 4840-4857. doi:10.1155/2014/59831712. I. Blackman, D. N. Rutledge, D. Tesic, A. Saliba, G. R. Scollary [Examination of the potential for using chemical analysis as a surrogate for sensory analysis]. Anal. chim. Acta, 2010, vol. 660, no. 1, pp. 2-7. doi:10.1016/i.aca.2009.10.062.13. Kuchmenko T. A., Lisitskaia R. P., Bobrova O. S., Akst N. N. [Analysis of grape and grape-apple iuice using a gas analyzer "static pezoelektronny nose"] Analitika i kontrol' [Analytics and control], 2006, vol. 10, no. 3-4, pp. 267-275 (in Russian).14. Korenman Ia. I., Kuchmenko T. A., Lisitskaia R. P., Stegantseva Iu. A. [Application of pezosensors for analysis of orange iuice]. Sensor [Sensor], 2004, no. 1, pp. 46-53 (in Russian).15. Kuchmenko T.A. Innovatsionnye resheniia v analiticheskom kontrole [Innovative solutions in analytical control]. Voronezh, Voronezh. gos. tekhnol. akad., OOO «SenTekh» Publ., 2009. 252 p. (in Russian).16. Petsev N., Kotsev N. Spravochnik po gazovoi khromatografii [Handbook on Gas Chromatography]. Moscow, Mir Publ., 1987. 264 p. (in Russian).17. Rodopulo A. [Aromaforming substances of grapes and grape iuice]. Vinogradstvo i vinodelie SSSR [Viticulture and winemaking USSR], 1987, no. 4, pp. 53-55 (in Russian).18. Kishkovskii Z. K., Skurikhin I. M. Khimiia vina [Chemistry of wine]. Moscow, Agropromizdat Publ., 1988. 250 p. (in Russian).19. Tekhnologicheskoe i fiziologicheskoe znachenie veshchestv aromata vina [Technological and physiological significance of wine aroma substances]. Available at: http://vinograd-vino.ru/sostav-vinograda-i-vina/194-tekhnologicheskoe-i-fiziologicheskoe-znachenie-fenolnykh-veshchestv.html (accessed 15 June 2014) (in Russian).20. Kuchmenko T.A., Lisitskaia R.P. [Microbalance aniline vapor on films alkyloxides under static conditions] Sensor [Sensor], 2002, no. 3, pp. 35-40 (in Russian).21. GOST 7208–93. Vina vinogradnye i vinomaterialy vinogradnye obrabotannye. Obshchie tekhnicheskie usloviia [State Standard 7208–93. Grape wines and grape wine materials processed. General specifications]. Moscow, Standartinform Publ., 2000. 8 p. (in Russian).22. Kuchmenko T. A., e.a. Sposob formirovaniia matritsy sensorov «staticheskogo elektronnogo nosa» dlia identifikatsii muskatnogo aromata vinograda, vinogradnogo syr'ia i soka [A method of forming a sensors matrix of "static electronic nose" to identify muscat aroma of grapes, grape iuice and raw materials]. Patent RF, no. 2442158, 2012 (in Russian).23. Korenman Ia. I. Ekstraktsiia fenolov [Phenols extraction]. Gor'kii, Volgo-Viatsk. Publ., 1973. 216 p. (in Russian). ; Изучена сорбция легколетучих органических соединений, составляющих аромат вина, на тонких пленках сорбентов – модификаторов электродов пьезокварцевых резонаторов, формирующих массив сенсоров анализатора газов «электронный нос». Полученный массив сенсоров обучен по основным веществам-маркерам (этанол, бутанол-1, бутанол-2, пентанол-2, этановая кислота, этилацетат, вода) и адаптирован к аромату виноградного вина. Установлена корреляция между содержанием сахара в вине и интегральным количественным показателем пьезокварцевого микровзвешивания – площадью «визуального отпечатка»откликов массива сенсоров, отражающим содержание легколетучих веществ в равновесной газовой фазе вина. Рассчитаны параметры скорости и эффективности сорбции легколетучих соединений – носители аналитической информации о состоянии проб вина. Методом главных компонент разработана модель, описывающая связь эмпирических физико-химических стандартных характеристик и параметров пьезокварцевого микровзвешивания со свойствами анализируемых образцов вина. Показана возможность экспертной оценки качества, отдельных физико-химических показателей (содержание сахара, алкоголя), ассортиментной принадлежности виноградных вин по результатам детектирования веществ-маркеров в равновесной газовой фазе над образцами массивом 7 разнохарактерных пьезосенсоров. Разработан способ экспрессной оценки качества вина по стандартным показателям и аромату, который может составить альтернативу предварительной экспертизе в рутинном анализе при выявлении фактов фальсификации.Ключевые слова: химические пьезосенсоры, детектирование органических паров (газов), качество вина, экспертная оценка DOI: http://dx.doi.org/10.15826/analitika.2014.18.4.002 ЛИТЕРАТУРАВино и алкогольные напитки. Директивы и Регламенты Европейского союза. М.: ИПК Изд-во стандартов, 2000. 616 с.Елисеев М. Н., Поздняковский В. М. Товароведение и экспертиза вкусовых товаров. М.: Академия, 2006. 239 c.Якуба Ю.Ф. Совершенствование аналитического контроля винодельческой продукции // Аналитика и контроль. 2011. Т.15, № 3. С. 309-312. Therkashina Y. Qality assessment of cognas // EHEDG «1st Hygienic Engineering and Design Conference for Food Factories», СПб. 2010. С. 103. ГОСТ Р 52813-2007. Продукция винодельческая. Методы органолептического анализа. М.: Изд-во стандартов, 2008. 13 с.Применение капиллярного электрофореза для анализа винодельческой продукции / В.А. Маркосов и [др.] // Виноградство и виноделие. 2007. № 2. С. 23-24.Идентификация вин по региональной принадлежности на основе мультиэлементного анализа методом АЭС-ИСП /А.А. Каунова и [др.] // Ж. аналит. химии. 2013. Т. 68, № 9. С. 831-836.Electronic nose discrimination of aroma compounds in alcoholised solutions/ J.A. Ragazzo-Sanchez [et al.] // Sens. and Actuators. B. 2006. № 2. Р. 665-673.Сорбция легколетучих кислородсодержащих соединений тонкими пленками модифицированных пьезокварцевых микровесов Т.А. Кучменко и [др.] // Материалы III Всероссийского симпозиума «Разделение и концентрирование в аналитической химии и радиохимии». Краснодар, 2011. С. 258.An artificial nose based on microcantilever array sensors / H.P. Lang [et al.] // J. Phys. Conf. Ser. 2007. Р. 663.Hybrid electronic tongue based on optical and electrochemical microsensors for quality control of wine / M. Gutierrez [et al.] // Sensors. 2011. № 11. Р. 4840-4857.Examination of the potential for using chemical analysis as a surrogate for sensory analysis / J. Blackman [et al.] // Anal. chim. acta. 2010. № 1. Р. 2-7.Анализ виноградного и виноградно-яблочного сока с применением газоанализатора «статический пьезоэлектронный нос» / Т.А. Кучменко и [др.] // Аналитика и контроль. 2006. Т. 10, № 3-4. С. 267-275.Применение пьезосенсоров для анализа апельсинового сока / Т.А. Кучменко и [др.] // Сенсор. 2004. № 1. С. 46-53.Кучменко Т.А. Инновационные решения в аналитическом контроле. Воронеж: Воронеж. гос. технол. акад., ООО «СенТех», 2009. 252 с.Пецев Н., Коцев Н. Справочник по газовой хроматографии. М.: Мир, 1987. 264 с.Родопуло А. Ароматобразующие вещества винограда и виноградного сока // Виноделие и виноградарство СССР. 1987. № 4. С. 53-55.Кишковский З.К., Скурихин И.М. Химия вина. М.: Агропромиздат, 1988. 250 с.Технологическое и физиологическое значение веществ аромата вина. [Электронный ресурс]: http://vinograd-vino.ru/sostav-vinograda-i-vina/194-tekhnologicheskoe-i-fiziologicheskoe-znachenie-fenolnykh-veshchestv.html (дата обращения 15.06.2014).Кучменко Т.А., Лисицкая Р.П. Микровзвешивание паров анилина на пленках алкилоксидов в статических условиях // Сенсор. 2002. № 3. С. 35-40.ГОСТ 7208–93. Вина виноградные и виноматериалы виноградные обработанные. Общие технические условия. М.: Изд-во стандартов, 2000. 8 с.Пат. № 2442158 РФ. Способ формирования матрицы сенсоров «статического электронного носа» для идентификации мускатного аромата винограда, виноградного сырья и сока / Кучменко Т.А., Лисицкая Р.П., Оробинский Ю.И. (РФ). Опубл. 10.02.2012. Б.и. № 4.Коренман Я.И. Экстракция фенолов. Горький: Волго-Вятск. изд-во, 1973. 216 с.

Forming in the first months after the February Revolution, sections of the extremely leftist branch of the Polish Socialist Party, the Polish Socialist Party – Left and the Social Democracy of the Kingdom of Poland and Lithuania almost immediately made contact with Polish soldiers dispersed in the Russian Army, as well as serving in the Polish Rifle Division being part of the Army. Promoted in Russia after the Bolshevik revolution the idea of creating "Polish workers and peasants formations" initially received moderate attention from Polish military circles. This attitude was observed both among those who were still in active service, as well as among their demobilized companions. The widespread pacifist attitude among Polish military was a serious obstacle in attracting people ready to serve in revolutionary formations. It was previously infused by the very same emigrant radicals who, after November 7, 1917, for a change, had encouraged armed support for the revolution. In such a situation without the support of the Soviet civil and military authorities, any organizational initiatives from the Polish communist circles in Russia had no chance to be implemented. ; Translation and edition co-financed by Faculty of History and Sociology & Institute of History and Political Sciences of University of Bialystok ; adam.miodowski@uwb.edu.pl ; Adam Miodowski - historian since 1994 associated with the Institute of History and Political Sciences of the University of Bialystok. His research interests focus primarily on the political and military history of the 19th and 20th centuries. A parallel field of interest is women's history and press studies. In the territorial dimension, he directs his research towards Central and Eastern Europe, primarily Poland, as well as the space of his small homeland defined by the borders of the contemporary Podlasie Voivodeship. Apart from dozens of articles and publications of source materials, he also published five book monographs: -Wychodźcze ugrupowania demokratyczne wobec idei polskiego wojska w Rosji w latach 1917-1918, Białystok 2002; - Przewłaszczenia dóbr dojlidzkich na tle kampanii politycznej przełomu lat 1921/1922, Białystok 2003; - Związki Wojskowych Polaków w Rosji (1917-1918), Białystok 2004; - Polityka wojskowa radykalnej lewicy polskiej (1917-1921), Białystok 2011; - Wspólnota doświadczeń i odrębność historii ziem województwa podlaskiego. Wybrane zagadnienia z XIX i XX- wiecznych dziejów Białostocczyzny, Suwalszczyzny i Łomżyńskiego, Białystok 2016. ; Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku ; Alexandrowicz Stanisław, Karpus Zbigniew, Rezmer Waldemar (eds), Zwycięzcy za drutami: jeńcy polscy w niewoli (1919–1922). Dokumenty i materiały, Toruń 1995. ; Bagiński Henryk, Dokumenty z okresu organizacji i walk wojska polskiego na wschodzie 1917–1918. Załącznik do skargi przeciw gen. J. Dowbor-Muśnickiemu, Warszawa 1936. ; Belov G. (ed.), Direktivy Glawnogo Komandowanija Krasnoj Armii1917–1920. Sbornik dokumentow, Moskva 1969. ; Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, N. Gąsiorowska et al. (general eds), Vol. I: marzec 1917-listopad 1918, W. Gostyńska et al. (eds), Warszawa 1962. ; Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, N. Gąsiorowska et al. (general eds), Vol. II: listopad 1918-kwiecień 1920, W. Gostyńska et al. (eds), Warszawa 1961. ; Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, N. Gąsiorowska et al. (general eds), Vol. III: kwiecień 1920-marzec 1921, W. Gostyńska et al. (eds), Warszawa 1964. ; Gostyńska Weronika (ed.), Tajne rokowania polsko-radzieckie w 1919 r. Materiały archiwalne i dokumenty, Warszawa 1986. ; Jegorov A., Bogoljubov K. (eds), Kommunisticheskaja partija Sovetskogo Sojuza v rezoljucijah i reshenijah s'ezdov, konferencij i plenumov Central'nogo Komiteta, Vol. 2: 1917-1922, Moskva 1983. ; Jezovitov Konstantin, Belorussy i poljaki. Dokumenty i fakty iz istorii okkupacii Belorussii poljakami v 1918 i 1919 godach, Kovna 1919. ; Materiały archiwalne do historii stosunków polsko-radzieckich, N. Gąsiorowska (general ed.), Vol. I: marzec 1917-listopad 1918, A. Zatorski (ed.), Warszawa 1957. ; Narodnyj Komissariat po delam Nacional'nostej. Otchot o dejatel'nosti: 1 nojabrja 1917 g. – 20 ijunja 1918 g., koll. rab., Moskva 1918. ; Kozicki Stanisław (ed.), Bój pod Lidą, Warszawa 1930. ; Rogowski Jan, Dzieje Wojska Polskiego na Syberji, Poznań 1927. ; Rosenfeld Gunter, Sovietrussland und Deutschland 1917–1922, Berlin 1960. ; Snyder Timothy, Tajna wojna. Henryk Józewski i polsko-sowiecka rozgrywka o Ukrainę, Kraków 2008. ; Tęgoborski Włodzimierz, Polacy Związku Radzieckiego, Moskwa 1929. ; Toporowicz Wiesława, Sprawa polska w polityce rosyjskiej 1914–1917, Warszawa 1973. ; Wrzosek Mieczysław, Polskie korpusy wojskowe w Rosji w latach 1917–1918, Warszawa 1969. ; Wrzosek Mieczysław, Wojny o granice Polski Odrodzonej 1918–1921, Warszawa 1992. ; Wrzosek Mieczysław, Wojsko Polskie i operacje wojenne lat 1918–1921, Białystok 1988. ; Zackiewicz Grzegorz, Polska myśl polityczna wobec systemu radzieckiego, Kraków 2004. ; Szczęsny Wacław (ed.), Kwestia wojska polskiego w Rosji w 1917 r. Przyczynek do historii związków i zjazdu Polaków wojskowych z byłej armii rosyjskiej oraz do dziejów ruchu niepodległościowego i polityki polskiej w Rosji, Warszawa 1936. ; Žarov Lev, Internacjonalisty v bojach za vlast' sovietow. Trudiaščijesia zarubiežnych stran – učastniki bor'by za wlast' Sovietov, Moskva 1967. ; Krótki zarys dziejów polskich formacji wojskowych na wschodzie (II Korpus, III Korpus, 4 Dywizja Strzelców, 5 Dywizja Strzelców, 5 Dywizja Syberyjska – Oddział Kaukaski), anonymous editor, Warszawa 1921. ; Zatorski Aleksander, Dzieje Pułku Biełgorodzkiego, Warszawa 1960. ; Zatorski Aleksander, Polska lewica wojskowa w Rosji, Warszawa 1971. ; Antoniuk Aleksander (ed.), Białostocczanie w rewolucji październikowej, Białystok 1987. ; Ciapka Józef (ed.), Zarys historii wojennej 33 pułku piechoty, Warszawa 1929. ; Kutrzeba Tadeusz (ed.), Bitwa nad Niemnem (wrzesień-październik 1920 r.) – studia taktyczne, Warszawa 1926. ; Blum Ignacy, Polacy w Rosji carskiej i Związku Radzieckim, "Wojskowy Przegląd Historyczny", 1966, Issue 3. ; Borzęcki Jerzy, Wyzwolenie Wilna w kwietniu 1919 roku w świetle dokumentów Adiutantury Generalnej Naczelnego Dowództwa, "Przegląd Wschodni" 2006, Vol. 9, No. 4. ; Deruga Aleksy, Geneza umowy białostockiej z 5.02.1919 r., "Rocznik Białostocki", 1965, Vol. 6. ; Miodowski Adam, Działalność polityczno-wojskowa polskichkręgów proaktywistycznych w Rosji w okresie międzyrewolucyjnym (marzec-listopad 1917 r.), "Białostockie Teki Historyczne" 2010, Vol. 8. ; Filipow Krzysztof, Skryte oddziały Wojska Polskiego: Samoobrona Litwy i Białorusi (1918–1919), [in:] D. Grinberg, J. Snopko, G. Zackiewicz (eds), Rok 1918 w Europie Środkowo-Wschodniej, Białystok 2010. ; Gostyńska Weronika, Rola Juliana Marchlewskiego w tajnych rokowaniach polsko-radzieckich (czerwiec-lipiec 1919 r.), "Z Pola Walki" 1966, Issue 2. ; Hofman Jan, Z zagadnień formowania międzynarodowych oddziałów Armii Czerwonej (1917–1920), "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1964, Issue 2. ; Obichkin G. et al. (eds), Dekrety Sovetskoj vlasti. V dvuch tomach, Vol. 1. Moskva 1957. ; Kasprzakowa Janina, Paweł Lewinson-Łapiński, "Z Pola Walki" 1965, Issue 3. ; Klimecki Michał, Republika Rad w Małopolsce Wschodniej. Epizod wojny polsko-sowieckiej 1919–1920 r., "Rocznik Przemyski" 2004, Vol. 40, No. 1. ; Kowalski Zdzisław G., Polska Oddzielna Brygada na Kaukazie, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1995, Issue 1-2. ; Lech Zofia, Kaukaska brygada wojsk polskich, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 1988, Issue 3. ; Leinwand Aleksander, Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski, "Biuletyn Akademii Wojskowo-Politycznej im. Feliksa Dzierżyńskiego" 1956, Issue 3. ; Leinwand Aleksandra Julia, Indoktrynacja jeńców polskich w bolszewickiej Rosji 1919–1921, "Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej" 2001, Vol. 36. ; Miodowski Adam, Jeńcy austrowęgierscy w niewoli rosyjskiej w okresie przedrewolucyjnym (sierpień 1914-luty 1917), "Białostockie Teki Historyczne" 2016, Vol. 14. ; Lewandowski Jan, Obóz niepodległościowy wobec Litwy i Białorusi w czasie I wojny światowej, "Annales UMCS" Sect. F, Vol. 54/55: 1999/2000. ; Łossowski Piotr, Polityka Litwy w kwestii białoruskiej w latach 1918–1924, [in:] W. Balcerak (ed.), Polska-Białoruś. Zbiór studiów i materiałów, Warszawa 1994. ; Łukawski Zygmunt, Działalność Komisariatu do spraw Polskich, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego – Prace Historyczne" 1967, Issue 20. ; Machalski Tadeusz, Na przełomie, "Bellona" 1938, Issue 5. ; Miodowski Adam, Polityka wojskowa środowisk liberalno-demokratycznych na gruncie rosyjskim po przewrocie bolszewickim (listopad 1917 – listopad 1918), "Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej" 2009, Vol. 44. ; Miodowski Adam, Polityka wojskowa środowisk piłsudczykowskich na gruncie rosyjskim po przewrocie bolszewickim (listopad 1917 – lipiec 1918), [in:] D. Grinberg, J. Snopko, G. Zackiewicz (eds), Rok 1918 w Europie Środkowo-Wschodniej, Białystok 2010. ; Nowak Andrzej, "Lewa wolna", albo o spiskach Piłsudskiego z Leninem, "Arcana" 2007, Issue 2-3. ; Rawski Witold, Działalność Polskiej Organizacji Wojskowej w Moskwie 1919-1920, "Przegląd Historyczno-Wojskowy" 2013, Issue 3. ; Smoliński Aleksander, Dezercje z Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej w latach 1918-1922, "Przegląd Wschodni" 2007, Vol. 10, No. 3. ; Smoliński Aleksander, Jazda i artyleria konna Dywizji Litewsko-Białoruskiej oraz Grupy Poleskiej, a następnie Frontu Litewsko-Białoruskiego (luty – początek lipca 1919 r.), "Wschodni Rocznik Humanistyczny" 2004, Vol. 1. ; Sobczak Kazimierz, Z zagadnień formowania międzynarodowych oddziałów Armii Czerwonej (1917-1920), "Zeszyty Naukowe Wojskowej Akademii Politycznej – Seria Historyczna" 1967, Vol. 17. ; "Głos Robotnika i Żołnierza" No. 1 of 8.08.1917; No. 23 of 1.05.1918. ; Wandycz Piotr, Secret Soviet-Polish peace talks in 1919, "The Slavic Review" 1965, Issue 3. ; Broniewski Władysław, Pamiętnik 1918–1922, Warszawa 1987. ; Wrzosek Mieczysław, Przyczynek do historii I Rewolucyjnego Pułku Polskiego, "Przegląd Historyczny" 1957, Vol. 48, No. 4. ; Zatorski Aleksander, Przyczynek do dziejów Zachodniej Dywizji Strzelców Armii Czerwonej w 1918 roku, "Studia z Najnowszych Dziejów Powszechnych Wyższej Szkoły Nauk Społecznych" 1963, Vol. 5. ; Zatorski Aleksander, Walka polskich formacji rewolucyjnych w obronie władzy Rad (grudzień 1917 – marzec 1918), [in:] I. Pawłowski, H. Liczewski (eds), Z postępowych tradycji oręża polskiego 1917–1939, Warszawa 1966. ; Pięta Jan (el.), Informacja o wynikach pracy Wojskowej Komisji Archiwalnej w archiwach Federacji Rosyjskiej w okresie wrzesień 1992 – czerwiec 1993, Warszawa 1993. [J. Pięta (ed.), Information on the results of the Military Archive Commission in the archives of the Russian Federation in the period of September 1992 – June 1993, Warsaw 1993.] ; Cichoński Antoni, Istorija polskich rievolucijonnych vojsk i 52 Strielkovoj Divizii. Chronika 1917–1920, Moskva 1936. ; Dowbor-Muśnicki Józef, Krótki szkic do historii I Polskiego Korpusu, Warszawa 1919, part 1. ; Dzierżyńska Zofia, Lata wielkich bojów, Warszawa 1969. ; Heltman Stefan, Robotnik polski w rewolucji październikowej na Białorusi, Mińsk 1927. ; "Goniec Czerwony" No. 11 of 19.08.1920. ; Hołówko Tadeusz, Stosunek państwa polskiego do jego sąsiadów, "Przedświt" 1919, No. 1-2. ; Korczak Władysław et al. (eds), Marksizm-leninizm o wojnie i wojsku, Warszawa 1969. ; Lafargue Paul, Pisma wybrane, Warszawa 1961, Vol. 1. ; Lenin Włodzimierz, Dzieła wszystkie. Dokumenty marzec – lipiec 1918, Warszawa 1988, t. 36. ; Marcińczyk Jan, Chwila osobliwa, Lublin 1919. ; Podsiadło Józef, W szeregach rewolucyjnego Pułku Czerwonej Warszawy, "Z Pola Walki" 1958, Issue 1. ; Wasilewski Zygmunt (ed.), Proces Lednickiego. Fragment z dziejów odbudowy Polski 1915–1924, Warszawa 1924. ; Wojciechowski Stanisław, Moje wspomnienia, Lwów 1938, Vol. 1. ; Wojciechowski Stanisław, Wspomnienia, orędzia, artykuły, Warszawa 1995. ; Żbikowski Stefan, Zarys historii Zachodniej Dywizji Strzelców, "Z Pola Walki" 1960, Issue 2. (excerpts from the author's manuscript of this work elaborated by: L. Dubacki). ; "Izviestia Wsierossijskogo Ispolnitielnogo Komitieta Sovietov" No. 263 z 12.01.1918. ; Sprawozdanie stenograficzne z posiedzenia Sejmu Ustawodawczego w dniu 22.02.1919 r. [Shorthand report from the sitting of the Legislative Sejm of 22 February 1919]. ; "Dziennik Narodowy" No. 78 of 19.12.1917; No. 79 of 20.12.1917; No. 84 of 26.12.1917; No. 90 of 2.01.1918; No. 92 of 4.01.1918; No. 107 of 27.01.1918; No. 119 of 10.02.1918; No. 128 of 28.02.1918; No. 151 of 22.03.1918; No. 175 of 21.04.1918; No. 180 of 27.04.1918 ; "Dziennik Petrogradzki" of 28.04.1917; of 22.06.1917; of 27.06.1917. ; "Dziennik Polski" No. 252 of 15.12.1917. ; "Kurier Polski" of 22.01.1920. ; "Młot" No. 62 of 7.03.1919; No. 84 of 5.04.1919. ; "Naprzód" No. 36, 11.02.1919. ; "Polska Prawda" No. 30 of 21.12.1917; No. 31 of 23.12.1917; No. 32 of 23.12.1917; No. 36 of 29.12.1917; No. 68 of 9.02.1918; No. 71 of 12.02.1918; No. 72 of 13.02.1918; No. 73 of 28.02.1918. ; "Polskie Siły Zbrojne" No. 1 of 30.08.1917. ; "Promień" No. 7 of 16.06.1917; No. 8-9 of 3.08.1917. ; "Sprawa Żołnierska" No. 1, of 11.11.1917; No. 3 of 2.12.1918; No. 3 of 2.01.1918; No. 4 of 13.01.1918; No. 5-6 of 3.02.1918; No. 7 of 24.02.1918; No. 9 of 10.03.1918. ; Kumaniecki Jerzy, Pokój polsko-radziecki 1921 r. Geneza, rokowania, traktat, komisje mieszane, Warszawa 1985. ; "Sztandar Komunizmu" No. 19 of 27.04.1919. ; "Trybuna" No. 1 of 9.06.1917; No. 2 of 16.06.1917; No. 3 of 23.06.1917; No. 4 of 30.06.1917; No. 5 of 7.07. 1917; No. 10 of 24.02.1918; No. 23 of 24.11.1917; No. 25 of 16.12.1917; No. 27 of 30.12.1917; No. 1 of 28.01.1918; No. 39 of 5.04.1918; No. 61 of 3.05.1918; No. 64 of 9.05.1918; No. 71 of 17.05.1918; No. 126 of 24.07.1918; No. 131 of 30.07.1918; No. 133 of 1.08.1918; No. 137 of 6.08.1918; No. 144 of 21.09.1918; No. 151 of 17.11.1918. ; "Wiadomości Wojskowe" No. 4 of 29.04.1917; No. 5 of 6.05.1917; No. 6 of 12.05.1917; No. 7 of 20.05.1917; No. 18 of 5.08.1917; No. 29-30 of 28.10.1917. ; "Żołnierz Polski" No. 33 of 2.02.1918. ; Bagiński Henryk, Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa 1921. ; Borkiewicz Adam, Walki 1 Pułku Piechoty Legionów o Białystok, Białystok 1987. ; Bosiacki Adam, Utopia, władza, prawo. Doktryna i koncepcje prawne "bolszewickiej" Rosji 1917–1921, Warszawa 1999. ; Buchowski Krzysztof, Litwomani i polonizatorzy. Mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX w., Białystok 2006. ; Czerep Stanisław, Generałowie i admirałowie polskiego pochodzenia w armii rosyjskiej 1914–1917, Białystok 2014. ; Czubiński Antoni, Walka o granice wschodnie Polski w latach 1918–1921, Opole 1993. ; Leinwand Artur, Polska Partia Socjalistyczna wobec wojny polsko-radzieckiej 1919–1920, Warszawa 1964. ; Davina Croll Kirsteen, Soviet-polish relations 1919–1921, Glasgow 2008. ; Deruga Aleksy, Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Białorusi i Ukrainy (1918–1919), Warszawa 1969. ; Dobroński Adam Czesław, 33 Pułk Piechoty, Pruszków 1994. ; Garaudy Roger, Źródła francuskie socjalizmu naukowego, Warszawa 1950. ; Gostyńska Weronika, Stosunki polsko-radzieckie 1918–1919, Warszawa 1972. ; Holiczenko Aleksander, Żołnierze tajnego frontu. Lista imienna KN3 POW – Wschód, 1914–1921, Olsztyn 2012. ; Juzwenko Adolf, Polska a "biała" Rosja (od listopada 1918 do kwietnia 1920 r.), Wrocław 1973. ; Karpus Zbigniew, Jeńcy i internowani rosyjscy i ukraińscy w Polsce w latach 1918–1924. Z dziejów militarno-politycznych wojny polsko-radzieckiej, Toruń 1999. ; Klackin Saul, Na zaščitie oktiabrja. Organizacija riegularnoj armii i milicjonnoje stroitelstvo v sovietskoj riespublikie (1917–1920), Moskva 1965. ; Klimecki Michał, Galicyjska Socjalistyczna Republika Rad. Okupacja Małopolski (Galicji) Wschodniej przez Armię Czerwoną w 1920 roku, Toruń 2006. ; Lewandowski Jan, Historia Estonii, Wrocław 2002. ; Korotkov Ivan, Rozgrom Vrangel'a, Warszawa 1952. ; Koskowski Andrzej, Czerwony Pułk Warszawy, Warszawa 1977. ; Kowalczyk Józef, Komunistyczna Partia Polski w okręgu łomżyńskim 1919–1938, Warszawa 1975. ; Kumaniecki Jerzy, Po traktacie ryskim. Stosunki polskoradzieckie 1921–1923, Warszawa 1971. ; Lewandowski Józef, Federalizm. Litwa i Białoruś w polityce obozu belwederskiego, Warszawa 1962. ; Łatyszonek Oleg, Białoruskie formacje wojskowe 1917-1923, Białystok 1995. ; Łukomski Grzegorz, Polak Bogusław, Wrzosek Mieczysław, Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, Koszalin 1990. ; Manusevič Aleksandr, Diejatielnost polskich diemokratičieskich organizacji w Rossji w pieriod podgotowki oktiabrskoj riewolucji (mart-oktiabr). Oktiabrskaja riewolucija i zarubiežnyje slovianskije narody, Moskva 1957. ; Manusevič Aleksandr, Polskije internacjonalisty w Rossii, Seria: Učonyje Zapiski Instituta Slowianowiedienja Akademii Nauk SSSR, Moskva 1962. ; Migdał Stefan, Piłsudczyzna w latach I wojny światowej, Katowice 1961. ; Miodowski Adam, Polityka wojskowa radykalnej lewicy polskiej (1917–1921), Białystok 2011. ; Kochański Aleksander et al. (eds), Księga Polaków uczestników rewolucji październikowej 1917-1920. Biografie, Warszawa 1967. ; Miodowski Adam, Wychodźcze ugrupowania demokratyczne wobec idei polskiego wojska w Rosji w latach 1917–1918, Białystok 2002. ; Miodowski Adam, Związki Wojskowych Polaków w Rosji (1917–1918), Białystok 2004. ; Najdus Walentyna, Lewica polska w Kraju Rad 1918–1920, Warszawa 1971. ; Najdus Walentyna, Polacy w rewolucji 1917 roku, Warszawa 1967. ; Nowak Andrzej, Polska i trzy Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku), Kraków 2001. ; Pawłowski Ignacy, Sobczak Kazimierz, Walczyli o Polskę. Polacy i oddziały polskie w rewolucji październikowej i wojnie domowej w Rosji 1917–1921, Warszawa 1967. ; Przybylski Adam, Bój obronny o Wilno, Warszawa 1929. ; Przybylski Adam, Działania wstępne w wojnie polsko-rosyjskiej 1918–1920, Warszawa 1928. ; Radziwiłłowicz Dariusz, Polskie formacje zbrojne we wschodniej Rosji oraz na Syberii i Dalekim Wschodzie w latach 1918–1920, Olsztyn 2009. ; Rauba Ryszard, Naród w myśli politycznej Róży Luksemburg, Zielona Góra 2005.