Artykuł poświęcony jest figurze mapy i terytorium w filozofii Catherine Malabou i współczesnej poezji. Problematyzując tradycyjne rozumienie napięcia między mapą a terytorium, Malabou podkreśla fakt, że żadna mapa nie może oderwać się od terytorium, co potwierdza jej analiza tego, jak mózg rozwija się w kontakcie ze środowiskiem. Malabou używa koncepcji kartograficznych opracowując pojęcia "plastyczności" oraz "kartografii świata-mózgu," które pozwalają ująć to, jak kształtowani jesteśmy przez środowisko, wskazując tym samym sposoby, w jakie możemy wpływać na ten proces. Zastosowanie tej perspektywy do analizy wybranych utworów Elizabeth Bishop i Nigela Forde"a pozwala ukazać zbieżność poetyk tych autorów z podejściem Malabou i programem teoretycznym ekopoetyki, dając zarazem podstawę do wysunięcia tezy, że poezja dostarcza narzędzi koniecznych do tworzenia lepszych, zrównoważonych "ekologii umysłu". To zadanie wysuwa się na pierwszy plan w kontekście kryzysu ekologicznego i etycznych wyzwań, jakie niosą ze sobą nastanie epoki antropocenu i rozwój zderegulowanego globalnego kapitalizmu.
<p>Celem studium jest określenie w oparciu o dotychczasowy stan badań zakresu problemowego przyszłej monografii, która poświęcona byłaby staropolskim ekshortacjom i pokazywała węzłowe dla niej zagadnieia. Przedmiotem refleksji jest literatura polska XVI i XVII wieku: epika bohaterska, poezja i proza okolicznościowa, oratorstwo. Punkt wyjścia dla rozważań stanowi antyczna geneza ekshortacji jako formy spotykanej w epice bohaterskiej i dziełach historycznych. W dalszej części rozważań przedstawia się stanowiska polskich badaczy, którzy pisali o ekshortacjach, między innymi: Juliusza Nowaka-Dłużewskiego, Alojzego Sajkowskiego, Jadwigi Kuczyńskiej, Romana Krzywego i Renaty Gałaj-Dempniak. W oparciu o ustalenia Teresy Michałowskiej z zakresu genologii stawia się tezę, iż ekshortacja jest osobnym gatunkiem literackim posługującym się zespołem toposów. Przyszła monografia ma ukazać funkcjonowanie ekshortacji w traktatach z zakresu poetyki i retoryki, jako osobnego gatunku literackiego, jej obecność w liryce, epice i oratorstwie, jako wypowiedź samoistną i niesamoistną poligraficznie i treściowo, jak też zmienną swoistość topiki ekshortacyjnej, która służyć miała skutecznemu formowaniu rzeczywistości w ramach parentezy.</p>
<p>Artykuł dotyczy problemu deprecjacji Kozaka zaporoskiego przez szlachtę Rzeczypospolitej Obojga Narodów podczas powstania prowadzonego przez Bohdana Chmielnickiego. Szczegółowa analiza dotyczyła takich źródeł, jak korespondencja, uchwały parlamentów polskich, wspomnienia, poezja okolicznościowa, które wyraźnie wskazują na występowanie wśród szlachty tendencji do identyfikowania Kozaków z chłopami, a tym samym ich dojścia do buntu chłopskiego. Podjęto również kwestie związane z deprecjacją przywódcy powstania – Chmielnickiego, postrzeganego przez szlachtę Rzeczypospolitej jako chłopa. Podkreślono, że tendencja do deprecjacji Kozaka wśród szlachty Rzeczypospolitej Obojga Narodów podczas powstania Chmielnickiego wzmocniła jej przekonanie o tym, że wydarzenia 1648 r. były niczym innym, jak buntem poddanych – chłopów, skierowanym głównie przeciwko porządkowi gospodarczemu Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Identyfikując Kozaków z ludnością niskiej klasy i postrzegając ich jako chłopów, traperów, niewolników i prostaków, szlachta była świadoma swojej narodowej władzy państwowej lub nawet większych ambicji politycznych i była przekonana, że kierowały nimi przede wszystkim niskie motywy, takie jak żądza krwi, zniszczenie, a nawet pragnienie bogactwa i władzy.</p>
The paper presents the correspondence between Maciej Kazimierz Sarbiewski (1595-1640) and Stanisław Łubieński (1574-1640). Despite the difference in age, Sarbiewski and Łubieński engaged in a remarkable dialogue: in their letters they shared ideas and expressed interests and passions. The author claims that the similarity of the paths their lives followed, their common cultural tastes, and their service at the court consolidated their friendship. Both men studied at Jesuit colleges and Italian universities, became priests, and developed their talents in service of the king. They both were also writers: Sarbiewski was a poet, Łubieński a historian. Their creative work was the main theme of their letters. However, apart from expressing opinions on their mutual achievements, they also showed concern for physical and spiritual well-being of the friend. Their relationship was deeply personal, and although they both held informed views on political and social issues, the historical events in which they had participated provided but a background to their exchange of thoughts. In the article, the correspondence between Sarbiewski and Łubieński, translated and edited by Jerzy Starnawski, was used to gain an insight into the relationship between the two prominent historical figures and their dialogue. ; W artykule omówiona została zachowana korespondencja Macieja Kazimierza Sarbiewskiego (1595-1640) ze Stanisławem Łubieńskim (1574-1640). Mimo dzielącej ich różnicy wieku, nawiązali oni szczególny dialog, dzielili się w listach swoimi przemyśleniami i dawali wyraz swoim pasjom. W opinii autora artykułu podobna droga życiowa tych wybitnych postaci, wspólne zamiłowania i służba na monarszym dworze były czynnikami wzmacniającymi ich przyjaźń. Obaj studiowali w kolegiach jezuickich i na włoskich uczelniach, obaj wybrali drogę kapłaństwa, obaj rozwijali swoje talenty, służąc królowi, obaj też zajmowali się twórczością pisarską – Sarbiewski jako poeta, Łubieński zaś jako historyk. Twórczość ta stanowi główny wątek ich listów. Nie poprzestawali w nich jednak na wzajemnym wyrażaniu opinii o swoich dokonaniach pisarskich. Ich relacje pozostawały na poziomie głęboki ludzkim, co przejawiało się we wzajemnej trosce o kondycję fizyczną i stan ducha przyjaciela. Echa wydarzeń dziejowych, których byli uczestnikami, stanowiły zaledwie tło ich wymiany myśli, chociaż obaj mieli ukształtowane poglądy społeczno-polityczne. Korespondencja Sarbiewskiego z Łubieńskim, wydana w przekładzie i opracowaniu Jerzego Starnawskiego, posłużyła autorowi artykułu do dokonania wglądu w ich relacje i ukazania charakteru prowadzonego przez nich dialogu.
The article deals with problems of interpretation raised by texts based on repetitions or interceptions. After presenting the historical status of artistic objects based on interceptions, the article focuses on the poetry of Marta Podgórnik, Kira Pietrek and Kamila Janiak. Using examples from these poets' poems, it examines problems relating to the political meaning of interceptions, differences between readings concentrating on formal features of a text and those that consider the aesthetic-ideological contexts of texts' entanglements. I also consider how evaluation is dependent on the model of interpretation used. ; Artykuł dotyczy problemów interpretacyjnych, jakie wywołują teksty oparte na powtórzeniach-przechwyceniach. Po prezentacji historycznego statusu obiektów artystycznych opartych na przechwyceniach, autorka koncentruje się na poezji Marty Podgórnik, Kiry Pietrek i Kamili Janiak. Na przykładzie wierszy tych poetek rozpatruje zagadnienia dotyczące politycznego znaczenia przechwyceń, różnic między lekturą skoncentrowaną na formalnych cechach tekstu a lekturą rozważającą konteksty estetyczno-ideologicznych uwikłań tekstów. Przygląda się także uzależnieniu wartościowania od przyjętego modelu interpretacji.
This essay undertakes an attempt to complete the "micrological" perspective of the Silesian school led by Aleksander Nawarecki with political impulses absent from its sources, guided by the intellectual constellations of two thinkers hitherto neglected as micrologists: Michel Foucault and Gilles Deleuze. Voicing opposition to the discipline and scientism of the close reading method, the essay proposes to consider the scholar in the categories of the micronaut, and the process of reading as immersion in the text, following minor tensions and flows of meanings. It simultaneously attempts a philosophical reading of the long poem Nie by Konrad Góra as a study in the methodology of seeing, (un)committed blindness and political multiplicity. ; Szkic podejmuje próbę uzupełnienia "mikrologicznej" perspektywy śląskiej szkoły Aleksandra Nawareckiego o nieobecne w niej źródłowo impulsy polityczne i patronat dwóch pominiętych dotąd "mikrologów": Michela Foucaulta i Gilles'a Deleuze'a. Opowiadając się przeciwko zdyscyplinowaniu i scjentyzmowi metody close reading, proponuje rozpatrywać badacza w kategoriach mikronauty, sam proces lektury zaś jako zanurzanie się w tekście, śledzenie drobnych napięć i przepływów znaczeń. Jest równocześnie próbą filozoficznego przeczytania poematu Nie Konrada Góry jako rozprawy o metodyce widzenia, (nie)zawinionej ślepocie i politycznej wielości.
The article tackles upon the work of Russian poets of the group "Moskovskoye vremya" ("Moscow Time"). These poets positioned themselves as unengaged in politics, they were neither official nor dissident authors, nevertheless, they took civic issues close to heart. The article discusses their attitude towards the country and the society ans means of their depiction
Druk o treści historycznej dedykowany asesorowi i głównemu kamlarzowi miasta Torunia Johannowi Nogge oraz Johannowi Heinrichowi Schmidtowi, rajcy gdańskiemu. Jego autor Johan Heinrich Wedemeyer znany jest jako twórca panegiryków uświetniających różne wydarzenia rodzinne z życia patrycjatu. Większość jego dzieł ukazała się w latach 1705-1719. W źródłach okreslany jest jako litteratus, tj. człowiek wykształcony, utrzymujacy się ze sprawowania władzy. Od 1723 r. pełnił urząd sekretarza rady miejskiej. Podczas tumultu toruńskiego w 1724 r. pertraktował w imieniu rady z jezuitami. Treść dzieła ma formę wierszowaną, w części pierwszej ma formę rymowanego wykazu książąt i królów polskich od Lecha do Augusta II. W kolejnej części, spisanej prozą autor zwracając się do członków rady miasta głosi pochwałę uczoności mądrych rajców. Powołuje się przy tym na słowa Cellariusa i jego traktat o polityce, że szlachetne pochodzenie powinno być wręcz kwitowane świetnym wykształceniem, obok doświadczenia militarnego. Jako przykład skuteczności oświeconych rządów podaje przykład Francji i rządów kardynała Richellieu i Mazariniego. Dokument współoprawny z innymi drukami (klocek introligatorski), sygn. Pol.8.II.1219-Pol.8.II.1227.
This article deals with selected works by Philip Melanchthon's Silesian disciples who studied in Wittenberg in the years 1545–1560: Jacob Kuchler from Jelenia Góra (about 1526 – about 1572), Joannes Seckerwitz from Wrocław (about 1529 – about 1583), Thomas Mawer from Trzebiel (1536–1575), Caspar Pridmann from Głogów (1537–1598) and Laurentius Fabricius from Ruda (1539–1577). The article's focus is on the doctrinal and political meaning of the works used as a tool in fighting the Catholic Church and in spreading Protestantism in the stormy era of the religious struggle waged in Silesia and in the entire territory of Central and Northern Europe. The texts analysed here also aimed to promote and spread Protestant doctrines and principles (sola gratia, solus Christus, sola fide, sola Scriptura, predestination, the repudiation of priesthood and celibacy) across the Empire, Poland, Prussia and Livonia. ; p. 107-145 ; This article deals with selected works by Philip Melanchthon's Silesian disciples who studied in Wittenberg in the years 1545–1560: Jacob Kuchler from Jelenia Góra (about 1526 – about 1572), Joannes Seckerwitz from Wrocław (about 1529 – about 1583), Thomas Mawer from Trzebiel (1536–1575), Caspar Pridmann from Głogów (1537–1598) and Laurentius Fabricius from Ruda (1539–1577). The article's focus is on the doctrinal and political meaning of the works used as a tool in fighting the Catholic Church and in spreading Protestantism in the stormy era of the religious struggle waged in Silesia and in the entire territory of Central and Northern Europe. The texts analysed here also aimed to promote and spread Protestant doctrines and principles (sola gratia, solus Christus, sola fide, sola Scriptura, predestination, the repudiation of priesthood and celibacy) across the Empire, Poland, Prussia and Livonia. ; s. 107-145
The poetry of the "dry pogrom" - March 1968 in Polish poetry (a reconnaissance)The paper construes the distinctive character of March 1968 against the classical definitions of pogroms; hence the selection of Adam Michnik's phrase "dry pogrom." It analyzes direct responses to the events, using examples of Aesopian language (Artur Międzyrzecki) and satire (Janusz Szpotański, Natan Tenenbaum), as well as other reactions (Jerzy Ficowski, Aleksander Rymkiewicz). Further, it is concerned with poems from artists affected – to a larger or smaller extent – by the dry pogrom, such as Arnold Słucki. Views from afar – including Kazimierz Wierzyński's Izrael [Israel] and Jacek Bierezin's Wygnańcy [Exiles] – have also been analyzed. Michał Głowiński's formula of "March talk" has been used to interpret the poetics of the poetry about March 1968, with reference to Orwellian Newspeak and Klemperer's LTI. Finally, in the conclusion, a question is posed of whether the poems of the dry pogrom are a "poetry of dry despair," a term used by Julia Hartwig to describe Paul Celan's poems, as they speak about impossible liquids – blood and tears. Wiersze "suchego pogromu" – Marzec '68 w poezji polskiej (rekonesans)W tekście referuję odrębność pogromu marcowego wobec klasycznych definicji pogromu: dlatego wybieram formułę Adama Michnika "suchy pogrom". Zajmuję się reakcjami bezpośrednimi; są to przykłady języka "ezopowego" (Artur Międzyrzecki), satyry (Janusz Szpotański, Natan Tenenbaum) i inne (Jerzy Ficowski, Aleksander Rymkiewicz). Interesują mnie także wiersze dotkniętych – w szerszym i węższym sensie – "suchym pogromem" (jak Arnold Słucki). Analizuję widzenie z oddali (np. Kazimierz Wierzyń- ski, Izrael; Jacek Bierezin, Wygnańcy). Wykorzystuję formułę "marcowego gadania" Michała Głowińskiego wobec poetyki wierszy o Marcu '68 (tu odniesienia do Orwellowskiej nowomowy oraz Klempererowskiej LTI). W zakończeniu pytam, czy wiersze "suchego pogromu" to "poezja suchej rozpaczy" (formuła Julii Hartwig użyta wobec poezji Paula Celana) – o cieczach niemożliwych: krwi i łzach.
Poland as a Great Borderland in a Post-Soviet World: Poetical Point of ViewThis paper seeks to examine the characteristics of the literary space of Poland, which occupied a middle position between the West and the USSR, with particular attention to the mechanisms of representation of Poland as a great borderland in light of the catastrophes of the 20th century. Since the dissolution of the Soviet Union, narratives have changed but the main concept of "Poland as a Great Borderland" still remains. While absorbing traditional elements, poetry in the post Soviet world uses new tools like "camp" to depict the liminality and carnival nature of the country. Alexander Anashevich's poems are analysed as a vivid example of contemporary perceptions of this centuries-long intercultural practice. Польша как «большая граница» в постсоветском мире: поэтический взглядВ данной статье анализируются устойчивые характеристики художественного пространства Польши, которая занимала позицию медиатора между Западом и СССР. Особое внимание уделяется механизмам репрезентации Польши как пограничной территории в свете катастроф ХХ века. С распадом Советского Союза изменились нарративы, однако главный концепт «Польша как Большая граница» всё ещё остаётся неизменным. Ориентируясь на традиционные элементы, поэзия в постсоветском мире использует новые инструменты, такие как Камп, чтобы адекватно отражать лиминальную и карнавальную природу страны. Стихи Александра Анашевича в данном контексте анализируются как яркий пример современного понимания многовековых межкультурных практик. Polska jako "Wielkie Pogranicze" w przestrzeni postradzieckiej. Poetycki punkt widzenia.Artykuł ma na celu zbadanie cech przestrzeni kulturowej Polski, która swego czasu odbierana była jako ta, zajmująca pozycję mediatora pomiędzy Zachodem a ZSRR. W artykule przede wszystkim kładzie się nacisk na zbadanie mechanizmów reprezentacji Polski jako "Wielkiego Pogranicza" w świetle katastrof XX wieku. Od czasu rozpadu Związku Radzieckiego narracje uległy zmianie, ale koncepcja "Polski jako Wielkiego Pogranicza" nadal pozostaje aktualna. Choć poezja w przestrzeni postradzieckiej wciąż zwrócona jest przede wszystkim w stronę tradycyjnych dla niej form, to coraz częściej sięga ona po nowe estetyczne rozwiązania, takie jak np. Kamp, aby wskazać na liminalny i karnawałowy charakter polskiej przestrzeni kulturowej. Wiersze Aleksandra Anaszkiewicza są w artykule analizowane jako żywy przykład współczesnej percepcji tych wielowiekowych interkulturowych praktyk.
<p><strong>Hermeneutics and the theory of intertextuality as a method of researching modernism in Serbian poetry of the second half of the 20th century on the example of poetic cycle <em>Deset soneta nerođenoj kćeri</em> by Ivan V. Lalić</strong></p><p>The aim of this paper is to show that hermeneutics and the theory of intertextuality provide useful tools for the research in post-war Serbian modernism in poetry. The argumentation takes two steps. Firstly, the use of these methods is being legitimized in the context of general characteristics of the literature under consideration. Secondly, the functioning of such tools is presented in the example of a particular text, which in this case is <em>Deset sonata nerođenoj kćeri</em> ['Ten Sonnets for The Unborn Daughter'], a poetic cycle by Ivan V. Lalić. The kind of poetry researched in this paper is strongly influenced by the ideas of T. S. Eliot who said that an original literary work is the result of the author's awareness of his place in tradition. For this reason such poetry contains numerous cultural and literary references which are an inevitable context of its interpretation. A hermeneutic and intertextual approach helps to expose such references and make them part of the process of understanding the poetry in question.</p><p> </p><p><strong>Hermeneutyka i teoria intertekstualności jako metodologia badań modernizmu w poezji serbskiej drugiej połowy XX w. na przykładzie cyklu Deset soneta nerođenoj kćeri Ivana V. Lalicia</strong></p><p>Zadaniem pracy jest wykazanie, że hermeneutyka i teoria intertekstualności dostarczają narzędzi do badania poezji powojennego modernizmu serbskiego. Argumentacja opiera się na uzasadnieniu użycia tych metod najpierw w świetle ogólnej charakterystyki omawianej twórczości, a następnie na podstawie ich funkcjonowania w interpretacji konkretnego tekstu będącego jej typowym przykładem (cykl Ivana V. Lalicia Deset soneta nerođenoj kćeri). Poezja będąca przedmiotem zainteresowania tej pracy pozostaje pod silnym wpływem poglądów Thomasa S. Eliota, według którego oryginalna twórczość powinna wynikać ze zrozumienia przez autora swojego miejsca w tradycji. To powód występowania w omawianych utworach licznych nawiązań kulturowych i literackich, które stanowią kontekst niezbędny do interpretacji tej twórczości. Podejście hermeneutyczne i metody teorii intertekstualności pozwalają te elementy wydobyć i uwzględnić w rozumieniu sensu tekstu.</p>
The sketch presents an interpretation of Stanisław Barańczak poem Z okna na którymś piętrze ta aria Mozarta. It was translated into Romanian by Constantin Geambaşu and bears the title De la fereastra unui etaj această arie de Mozart. In the poem there is a quotation from the Cherubino's aria from the 1st act of Mozart's opera The Marriage of Figaro. Barańczak was a translator of an opera libretto written by Lorenzo Da Ponte. The author of the sketch evokes the historical and political circumstances accompanying the spectacles of the comedy Beaumarchais, on the basis of which the libretto of the Mozart opera was created. In this context, she reads the Barańczak's poem pointing to the irremovable relationship of History and Art. A quote from Cherubino's aria allows us to see the gesture of the poet, who emphasizes the primacy of love in life and in Art. ; Barańczak S., Chirurgiczna precyzja. Elegie i piosenki z lat 1995-1997, Wydawnictwo a5, Kraków 1998. Barańczak S., Muşcă-ţi limba. Antologie de versuri, traducere şi note de Constantin Geambaşu, prefaţă şi tabel cronologic de Joanna Dembińska-Pawelec, EIKON, Bucureşti, 2018. Barańczak S., Poezja i duch Uogólnienia. Wybór esejów 1970-1995, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996. Berger K., Koncert Barańczaka, "Gazeta Wyborcza" (12.01.2017), nr 9 (8921). Dembińska-Pawelec J., Poezia lui Stanisław Barańczak între politică şi metafizică, [w:] S. Barańczak: Muşcă-ţi limba. Antologie de versuri. Traducere şi note de Constantin Geambaşu. Prefaţă şi tabel cronologic de Joanna Dembińska-Pawelec. EIKON, Bucureşti, 2018. Dembińska-Pawelec J., Villanella. Od Anonima do Barańczaka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006. Mozart W. A., Wesele Figara. Opera w 4 aktach, libretto według P. Beaumarchais'go L. Da Ponte, reżyseria M. Weiss-Grzesiński, K. Szaniecki, Program Teatru Wielkiego im. S. Moniuszki w Poznaniu, Poznań 1995. Pesymista, który nie podnosi głosu, ze Stanisławem Barańczakiem e-mailem rozmawia Michał Cichy, "Magazyn Gazety Wyborczej" (2.09.1999), nr 35 (349). Po stronie sensu, z S. Barańczakiem rozmawia M. Ciszewska, R. Bąk, P. Kozacki OP, "W drodze" 1995, nr 10. Poźniak W., "Wesele Figara" W. A. Mozarta, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1956. Stanisław Barańczak słucha arcydzieł, wyboru dokonał R. Krynicki, Wydawnictwo a5, Kraków 2016. Starobinski J., Opery Da Pontego, w: idem, Czarodziejki, przeł. M. Ochab, T. Swoboda, Wydawnictwo słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2011. Žižek S., Dolar M., Druga śmierć opery, przeł. S. Królak, Wydawnictwo "Sic!", Warszawa 2008.
Jene deutschsprachige Lyrik des 12.–14. Jh.s, die im Gegensatz zur Liebeslyrik (Minnesang) die Belehrung (Didaktik), Kritik und Politik zum Inhalt hat.
Summary This article seeks to interpret the modernisation movement in Latin America, the poetry of Rubén Darío and other writers of the time with the categories expressed by Ángel Rama in his trial The legal city. Branch rarely refers to this group of writers who follow an art aesthetic by art that clearly separates itself from political and social issues. However, a reinterpretation of Rama's thesis makes it feasible to integrate its texts into the advocate city of the Uruguayan critic. ; Resumen Este artículo trata de interpretar el movimiento modernista en América Latina, la poesía de Rubén Darío y otros escritores de la época con las categorías expresadas por Ángel Rama en su ensayo La ciudad letrada. Rama se refiere raras veces a este grupo de escritores que siguen una estética del arte por el arte que se separa tajantemente de cuestiones políticas y sociales. Sin embargo, una reinterpretación de las tesis de Rama vuelve factible la integración de sus textos en la ciudad letrada del crítico uruguayo.
