1989 - L'iniziazione al postmodernizmo, trad. Lorenzo Costantino
[.] Dalla descrizione qui appena abbozzata emerge il prevalere, sulla scena letteraria polacca dopo il 1989, di tendenze postmoderniste, soprattutto se si guarda alle opere di autori appartenenti alla media e giovane generazione. In generale si tratta comunque di un postmodernismo "debole" o addirittura "latente", diffidente nei confronti di un mondo in cui le categorie di identità e appartenenza geografica perdono significato; un postmodernismo che ha timore della cultura di massa, che si richiama volentieri ai classici della letteratura moderna (Schulz, Milosz, corrente dei Kresy) e che dopo un secolo riabilita . il filisteo. La sua "ywrZ-ità" si manifesta attraverso l'estetica del pastiche, con la quale si esprime l'amara consapevolezza che il rinnovamento dei modelli ammirati è ormai impossibile, che la missione rivelatrice della letteratura si è esaurita. Si manifesta anche l'accettazione, piena di rassegnazione, della condizione di periferia — della letteratura nei confronti dei nuovi mezzi di comunicazione, della enclave artistica nei confronti della cultura di massa, della Polonia e dell'intera regione nei confronti dei salotti del mondo che dettano le ultime mode artistiche e intellettuali. Si manifesta infine la segreta collaborazione coi mezzi di comunicazione elettronici, con la cultura di massa, con le mode artistiche e intellettuali. Come ho già sottolineato, fenomeni che apertamente si richiamano al posttnodernismo erano bensì presenti nel complesso dei fattori che offrivano la possibilità di ridefinire la cultura polacca, ma non hanno avuto ruolo dominante né grande sucesso. In un modo o nell'altro, il 1989 può essere quindi a buon diritto considerato l'anno d'inizio del postmodernismo nella più recente letteratura polacca. Com'è ovvio, tale interpretazione lascia non risolta la questione dei mutamenti politici: il 1989 può essere visto in quest'ottica solo come una comoda data orientativa e si può considerare che la crisi culturale avrebbe avuto luogo indipendentemente dagli avvenimenti socio-politici; nondimeno ritengo che questi ultimi siano da considerare come uno sfondo e un contesto importante per il loro svolgimento e la loro definizione. Essi hanno rafforzato gli atteggiamenti nostalgici e sentimentali, hanno deciso dell'autorità del mercato, hanno fondato il mito della "prosa srodkd' ("prosa del centro") e l'idea del ritorno al romanzo borghese; in poche parole, hanno facilitato il successo della "prospettiva neoconservatrice". ; Bauman, Zygmunt (2002). Modernità liquida. Bari: Editori Talerza. ; Czapliński, Przemysław (1997). Ślady przełomu: o prozie polskiej 1976-1989. Kraków: Wydawnictwo Literackie. ; Czapliński, Przemysław (2007). Powrót centrali: literatura w nowej rzeczywistości. Kraków: Wydawnictwo Literackie. ; Dziamski, Grzegorz (1991). Dwie perspektywy postmodernizmu. W: Anna Zeidler-Janiszewska (red.), Postmodernizm w perspektywie filozoficzno-kulturoznawczej (s. 43-52). Warszawa: Instytut Kultury. ; Dziamski, Grzegorz (1993). O postmodernizmie najszerzej pojętym. "Poznańskie Studia z Filozofii Nauki", t. 13: Inspiracje postmodernistyczne w humanistyce (s. 11-26), red. Anna Jamroziakowa, Warszawa-Poznań: PWN. ; Dziamski, Grzegorz (2003). Co po nowoczesności? Dwie perspektywy postmodernizmu. W: Maria Anna Potocka (red.). Postmodernizm: teksty polskich autorów (s. 21-40). Kraków: Bunkier Sztuki / "Inter Esse". ; Erjavec, Aleš (1994). Postmodernizm i kondycja postsocjalistyczna, przeł. Beata Frydryczak. W: Anna Zeidler-Janiszewska (red.). Sztuka i estetyka po awangardzie a filozofia postmodernistyczna (s. 85-105). Warszawa: Instytut Kultury. ; Erjavec, Aleš (1996). Przednia i wsteczna straż: awangarda i retrogarda, przeł. Grzegorz Dziamski. W: Grzegorz Dziamski (red.). Awangarda w perspektywie postmodernizmu (s. 39-48). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora. ; Jameson, Fredric (1988). Postmodernizm albo kulturowa logika późnego kapitalizmu, przeł. Julian Kutyła. Pismo Literacko-Artystyczne, 4, s. 64-95. ; Nowacki, Dariusz (2000). Ładnie prze-pisane. Nowe Książki, 3, s. 56-57. ; Nycz, Ryszard (1993). Tekstowy świat: poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Warszawa: Wydawnictwo IBL. ; Nycz, Ryszard (2002). Literatura nowoczesna: cztery dyskursy (tezy). Teksty Drugie, 4, s. 35-46. ; Orska, Joanna (2006). Liryczne narracje: nowe tendencje w poezji polskiej 1989-2006. Kraków: TAiWPN "Universitas". ; Rabizo-Birek, Magdalena (1997). Mizeria w sosie własnym. Twórczość, 3, s. 113-117.