Epistemologiczna i polityczna ideologiczność psychiatrii w obliczu epidemii chorób psychicznych

In: Stan rzeczy: S Rz ; teoria społeczna, Europa Środkowo-Wschodnia ; półrocznik, Heft 1(22), S. 219-244

Abstract

Sytuacja faktycznego kryzysu zdrowia psychicznego lub jedynie dyskursywnego alarmowania o takim kryzysie stawia badaczy przed okazją do odsłonięcia ideologiczności psychiatrii. W niniejszym opracowaniu oparliśmy się na koncepcji ideologii Terry'ego Eagletona oraz bogatym dorobku marksowskiej refleksji społecznej. Rozumiemy więc ideologię jako minimum refleksyjności wpisane w ludzkie praktyki, nadające im sens społeczny. Ideologia nie tylko wytwarza bowiem kategorie i schematy poznawcze (epistemologię), ale także reprodukuje społeczne stosunki władzy. Tym samym krytyka ideologii oznacza wskazanie na iluzogenność samych stosunków społecznych, których konkretny kształt współistnieje z określoną wizją tychże stosunków.
Artykuł udowadnia, że opisując "ludzkie cierpienie", psychiatra wikła się w system aksjonormatywny danego społeczeństwa, pozostając na przecięciu pól dyskursywnych i będąc zawsze nauką interpretatywną, opisową i idiograficzną. Zarówno psychiatrzy, jak i badacze społeczni wskazują, że współczesna doktryna psychiatryczna nie jest monolitem, a wynikiem sporów i dyskusji w samej dyscyplinie, a także zmian wewnątrz samego społeczeństwa. Przyjmuje ona charakter uniwersalizujący, racjonalizujący, uwspólniający, naturalizujący i legimityzujący, wypełniając tym samym wszystkie cechy dystynktywne ideologii w założeniu Eagletona.
Dokonana w tekście demaskacja ideologicznego charakteru psychiatrii daje naszym zdaniem możliwość obnażenia rzeczywistych stosunków społecznych, czyniąc z psychiatrii papierek lakmusowy współczesnego społeczeństwa kapitalistycznego. Pozwala również na analizę bardziej zniuansowaną niż w dotychczasowych, popularnych ujęciach (jak prace Marka Fishera czy Byung-Chula Hana) oraz wrażliwą na cechy samej psychiatrii i jej roli społecznej.