Naturalizując wywłaszczenia jako warunek modernizacji: Interpretacja wizji "Polskiego Złotego Wieku" Marcina Piątkowskiego z perspektywy teorii zależności

In: Przegląd socjologiczny, Band 72, Heft 1, S. 25-52

Abstract

W tekście zaprezentowano krytyczną analizę książki Marcina Piątkowskiego Europejski lider wzrostu. Polska droga od ekonomicznych peryferii do gospodarki sukcesu [2019], rozumianej jako reprezentatywny przykład dyskursu entuzjastycznego wobec tzw. transformacji postkomunistycznej. Wspomniana praca rozpatrywana jest jako przykład dyskursywnej formy legitymizacji zachodzących wówczas radykalnych zmian, a przede wszystkim procesów przekształceń własnościowych, których ważnym elementem było przejście znaczącej części majątku narodowego w ręce właścicieli zagranicznych. Ramę interpretacyjną przyjętą w rozprawie stanowią teoria zależności oraz krytyczna teoria kapitalizmu Davida Harveya. W tej drugiej jednym z kluczowych elementów jest proces wywłaszczenia jawiący się jako ważna siła napędowa ekspansji globalnego kapitalizmu. Jak pokazano w tekście, w takich właśnie kategoriach wywłaszczeń rozpatrywać można nie tylko procesy przekształceń własnościowych w okresie po upadku PRL, ale także wcześniejsze cykle zmian własnościowych, szczególnie po 1918 r. oraz te rozpoczęte w 1945 r. Można zatem uważać zaproponowaną interpretację za próbę wpisania dominujących narracji na temat transformacji w ramy materialistycznej analizy ewolucji systemu światowego. Wskazano też, że omawiane procesy i dyskursy legitymizują pośrednio półperyferyjny status Polski w systemie światowym oraz strukturalnie uprzywilejowują elity inteligenckie, m.in. kosztem krajowej burżuazji.