Kadınhanı merkez ve köylerindeki kültür varlıkları ; Culturel assets in Konya-Kadınhanı center and villages

Abstract

Araştırma, Kadınhanı İlçesi, kasaba ve köylerinin tarihi gelişimlerini ve bu zaman zarfında oluşturulmuş anıtsal mimari ve halk mimarisi eserlerini konu almaktadır. İlçe merkezi ile merkeze bağlı kasaba ve köylerde yer alan dini, sivil ve sosyal yapılar incelenmiş bu yapıların mimari sanat değerleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Tarihi geçmişi ilk çağlara kadar inen, pek çok milletin yaşadığı Kadınhanı, asıl kimliğini Türk döneminde kazanmıştır. Selçuklu, Karamanoğulları ve Karamanoğullarına bağlı Turgutoğulları döneminde Türk İslam kenti özelliği kazanmaya başlayan bu merkezler, Osmanlı devrinde gelişmelerini sürdürmüştür. Bu gelişme ile birlikte dini, sivil ve sosyal içerikli yapılar dönem dönem inşa edilmiştir. İlçede günümüze gelen ilk eserler Anadolu Selçuklu döneminde Raziye Hatun'un adına yaptırılan handır. Sonrasındaki yapılar ağırlıklı olarak ise Karamanoğulları, Turgutoğulları ve Osmanlı'nın son dönemlerinde yapılmıştır. Ancak günümüze kadar bazı yapılar değişikliğe uğramış, korunamamış ya da yok olmuştur. Özellikle medreseler, tekkeler yıkılıp yerine farklı yapılar inşa edilmiş, bir kısmı değişikliklerle günümüze kadar gelmiş, çeşmelerden suyu akmayanlar kaderine terk edilmiş ve aslına uygun olmayan eklemeler ve tamiratlar görmüştür. Çalışmamız farklı türdeki tarihi ve sanat değeri olan eserleri kapsamaktadır. "Konya-Kadınhanı Merkez ve Köylerde Yer Alan Kültür Varlıkları" adlı tezimiz dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, "Giriş" başlığı altında; Konunun Tanımı, Önemi ve Sınırları", "Yöntem", " Konuyla İlgili Yapılan Araştırmalar", "Kadınhanı'nın Coğrafi Durumu ve Tarihçesi" üzerinde durulmuştur. İkinci Bölümde yer alan "Katalog" başlığında Kadınhanı İlçe merkezi ile merkeze bağlı kasaba ve köylerde yer alan eserler "Mevcut Yapılar" ve "Kaynaklarda Adı Geçen Ancak Mevcut Olmayan Eserler" olmak üzere iki alt başlık altında ele alınmıştır. Mevcut yapılar içerisinde 23 Cami, 1 Han, 1 Eğitim binası, 1 Gar Binası, 1 Anıt, 4 Konut, 8 Köy Odası, 8 Çeşme, 5 Su Kuyusu, 3 Değirmen, 1 Kale, 1 Kaya Oyma Mekân, Toprağa Oyulmuş Oda Mezarları, 48 Mezar Taşı kaynaklarda adı geçen ancak mevcut olmayan eserlerde ise bir zaviye, bir cami ve tekke, iki çeşme, bir hükümet konağı, bir köy odası tanıtılmıştır. Her yapı "Tarihçesi", "Kitabesi", "Yapının İncelenmesi" başlıkları altında değerlendirilmiştir. Üçüncü bölüm "Değerlendirme" başlığını taşır. Burada Kadınhanı Merkez ve Mahallelerinde Yer Alan Kültür Varlıklarının genel özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Değerlendirme" Plan ve Mekân Anlayışı", "Malzeme ve Teknik", "Mimari Elemanlar", "Yapı Elemanları", "Örtü Sistemleri", "Süsleme", ve "Kitabeler" başlıkları altında yapılmıştır. Dördüncü Bölüm "Sonuç" başlığında ise Kadınhanı Merkez ve Köylerinde (Mahallelerinde) Yer Alan Kültür Varlıklarının Türk Sanat Tarihi ve Mimarlık Tarihi bakımından taşıdıkları önem vurgulanarak belirli bir senteze ulaşılmıştır. Eserlerin genelde XIX. ve XX. yüzyıl Osmanlı taşra üslubu olduğu belirlenmiştir. Bu çalışma ile Kadınhanı tarihi, kültürel ve sosyal yapısını ortaya koyan farklı türde eserler bilimsel açıdan değerlendirilmeye çalışılmıştır. ; This research undergoes the historical development process of towns and v illage, and the monumental architecture which is formed during this process. The religious and social constrictions which take place in these two district centers'in towns and village bounded to the center are examined; the architectural and artistic values of these constrictions are tried to be demonstrated. Kadınhanı that has hosted to a great many civilization whose history stretch to the ancient times, has gained its real recognition during the Turkish period. These centers which began to gain a Turkish-Islamic town feature in Selçuklu and Karamanoğulları bounded Tolunoğulları periods, had a great advancement in Ottoman period. In paralel with this advancement; architectures, which are consisting religious, civil and social features were construced in Kadınhanı. First structere is the "Han" which was constructed in behalf of "Raziye Hatun" in Anatolian Selçuklu Period. After this period, structures were constructed in Karamanoğulları, Turgutoğulları and the last period of Ottoman Empire. However, some structures have been destroyed, undergone a change and unprotected. Especially, medresahs and islamic monasteries have been torn down and rebuilt, some of them have came until today with changes, fountains which do not work have been all left to their own destiny, and some of them have undergone a change and supplementation because of their unoriginality. Our study includes a number of work which have historical and art value. Our thesis named "Cultural Assets in Konya-Kadınhanı center and villages" constitudes four main parts: In the first part, the Definition, Importance and the Extent of the subject, "Method", "Publications on the subject", "The History and the Geography of Kadınhanı" is studied under the heading of "Instruction". In the second section; in the heading of "Catalog", there are two sub headings named "Current Structures" and "Mentioned in sources but non-current Structures". Art Works which are in Kadınhanı center, towns and village have been examined in these two sub headings. 23 mosques, 1 Han, 1 Education structure, 1 Terminal structure, 1 Monument, 4 housings, 8 village rooms, 8 fountains, 5 draw wells, 3 Mills, 1 Castle, 1 Cave, room graves carved in earth and 49 grave Stones are introduced in " Current Structures". On the other hand, a zawiyah, a mosque and islamic monastery, two fountains, a government Office and a village room are introduced in the subtitle named " Mentioned in sources but non current structures". Every structure has been evaluated under the headings of "Place", "Architectural Feature", "Inscription" and "History and Restoration". The third part has the title of "Evaluation". In this section, general features of Cultural Asssets of Konya Kadınhanı center and villages are tried to be determined. The evaluation is done under the titles of "Plan and Locaiton Discernment", "Material and the Technique", "Architectural Elements", "Construction Elements", "Decoration" and "Inscriptions". In "Conclusion", the fourth section, the importance of Cultural Assets in Konya Kadınhanı center and villages is emphasized from the aspects of Turkish Art History and the History of Architecure and a conclision is made. It is found out that the monumental architecture in the region are the Works built in the Ottoman provincial style generally in the 19th and 20th century. With the help of this research, the architectual Works that represent the history, cultural and social structure of Kadınkanı are tried to be studied scientifically.